Отставкадағы генерал Бен Ходжес 2014-2017 жылдары АҚШ-тың Еуропадағы құрлық әскерін басқарған. Қазір Вашингтондағы Еуропа саясатын талдау орталығының стратегиялық зерттеулер кафедрасына жетекшілік етеді. Генерал Азаттықтың Грузин қызметіне сұхбатында Украинаға жаңа әскери техника жеткізу соғыс барысын өзгертуге қалай көмектесетінін айтып, Ресей операциясында жүйе жоғын түсіндірді.
Азаттық: Украинаның Бахмут және Соледар қалалары "Вагнер" жалдамалы әскерінің үздіксіз шабуылына ұшырап отыр. Елдің шығысындағы Бахмутты алу неге сонша маңызды? «Вагнер» тобының басшысы Евгений Пригожин Бахмутта қандай нәтижеге қол жеткізгісі келеді?
Бен Ходжес: Ресей, әсіресе Пригожин бастаған әскер Бахмутқа неге айрықша басымдық беріп отырғанын түсінуге біраз уақыт кетті. Бұл жерден символизм белгісін көріп отырмын. Пригожин үшін Бахмутты алу мансапқұмарлық жобасы сияқты. Оған қанша адам өлгені маңызды емес. Олар бес айдан бері соғысып жатыр, бірақ әлі Бахмутты жаулап ала алған жоқ. Ресей әскери дайындықтан өтпеген, жақында ғана қатарға қосылған жауынгерлерін майданға салып жатыр.
Жақында өңірде ірі тұз және гипс шахталары бары белгілі болды. Пригожин бұл жерлерден кен өндіргісі келетінін айтты. Оған стратегиялық маңызды торапта орналасқан қала емес, гипс шахталары керегі Ресей шабуылынан қаза тапқан мыңдаған адамның жақындарын жұбата ала ма, білмеймін.
Бахмут операциясы Ресей әскері өзара ақылдасып әрекет етпейтінін көрсетеді. Пригожин [генерал Сергей] Суровикиннің бұйрығын орындап, генерал [Валерий] Герасимовқа (11 қаңтарда Украинадағы бірлескен орыс әскерінің қолбасшысы болып тағайындалды) бағынады деп ойламаймын. Сонда басшы кім?.... Оларда нақты әрі жүйелі жоспар жоқ. Бір жақсысы, Ресей ақпан-наурызда байқалған институционалды қателіктерін әлі түзеткен жоқ.
Азаттық: Мүмкін олар соғысқа мейлінше көп адам салсақ, ерте ме, кеш пе, нәтиже болады деген ескі стратегиясына сүйеніп отырған шығар?
Бен Ходжес: Ресейліктер кімнің әскері көп болса, сол жеңеді деген стратегияға сүйеніп келді. Ғасырлар бойы барлық соғысты осы әдіспен жүргізді. Түбінде Украинаны жауынгерлер санының көптігімен жеңіп шығамыз деп ойлады. Бірақ бұл ойлары жүзеге аспады, украиндардың кәсібилігі жоғары болып шықты. Шын мәнінде шеберлігі жеткілікті және оны қалай қолдану керегін білетін әскер өзінен әлдеқайда көп жауды жеңе алады. Украина әртүрлі құралдар көмегімен қарсыластың көлік желілерін, қару-жарақ қоймаларын анықтап отыр.
Азаттық: Өткен аптада Батыс елдері Украинаға заманауи қару-жарақ, оның ішінде АҚШ-тан Bradley бронды техникасын, Германиядан Marder әскери көліктерін, Франциядан жеңіл соғыс машиналарын жіберетінін мәлімдеді. Украина аталған техникаларсыз көп шығынға ұшырады ма? Киевтің жағдайы енді қалай өзгереді?
Бен Ходжес: Әрине, Bradley, Marder, AMX-10RC және басқа да жүйелерді жіберу туралы шешімнің ертерек қабылданғаны жақсы еді. Бірақ түбінде осындай шешім қабылданды, ол да жаман емес. Өткен аптада естіген негізгі ақпаратым танк бригадасының құрамы туралы болды. Чехиядан келген өздігінен жүретін артиллерия батальоны бар. Француздың AMX-10RC — мобильділігі жоғары, зеңбірегі үлкен көлік. Marder батальоны да — жақсы жүйе. Bradley әлемде жаяу әскерге арналған ең жақсы машина саналады.
Украина осының бәрін қолына жинап, өзінің танк батальоны мен инженерлерін ортаға салса, жаудың жанын алатын құрылым шығады. Дұрыс қолдау көрсетсе, бұл техника орыс окоптарын жарып өтетін темір жұдырыққа айналады. Мен осыны көріп отырмын. Көлік санына емес, мүмкіндігіне қараймын… Алдағы бірнеше ай қару-жарақты қабылдап алып, жаттығып, логистикалық жоспар құруға кетеді. Украинаның бас штабы дайын болғанда, бұл қару-жарақты нағыз күш ретінде қолдануға көшеді.
Азаттық: Батыс елдерінің қауіпсіздік саласындағы сарапшылары бұған күмәнмен қарайды. Олар қару-жарақ берілгені жақсы, бірақ Украинаға M1 Abrams сияқты нағыз танкілер керек деп есептейді. Бұл пікірге қосыласыз ба? Украинаға осындай қару-жарақ берілуі мүмкін бе?
Бен Ходжес: Әрине, оларға Abrams немесе «Леопард» берілсе, тіптен жақсы болар еді. Алдағы уақытта мұндай техникалар да беріледі деп ойлаймын, білмеймін… Бірақ өткен аптада көргеніміз де бос нәрсе емес. Украиндар қарсы шабуылдың келесі шешуші кезеңіне дейін әскердің әлеуетін арттыруға күш салып жатыр. Олар Қырымды азат етеді деп ойлаймын.
Азаттық: Қырым мәселесіне ораламыз, әзірге танк туралы сөйлесейік. Бірнеше мемлекет, оның ішінде Польша мен Ұлыбритания Украинаға танк жіберуге дайын. Бұл соғыс барысын өзгертуге қалай көмектеседі?
Бен Ходжес: Шынайы мүмкіндіктер тұрғысынан алғанда, бұл маңызды. Бірақ оларға техникалық көмек, оқ-дәрі қоры беріліп, жауынгерлерді дайындықтан өткізу керек. Сонда бұл көмек шынайы мүмкіндікке айналады. Мұндай шешімдер батыс елдерінің келесі қадамға өткенін, бұрынғыдай Ресей соғыс қарқынын күшейтеді деп қорықпайтынын көрсетеді. Бұл дер кезінде қабылданған шешім болмаса да, соғыс барысын өзгертуге әлі де кеш емес. Соғыс мұнымен аяқталмайды, Украина Қырымды босатып алғаннан кейін, оған әлі ұзақ қорғануға тура келеді. Қазір жаңа қару-жарақ болмаса да, бірнеше айдан кейін осындай көмек қажет болады. Сондықтан сарапшылар идеясын толықтай қолдаймын…
Азаттық: Қару-жарақ санына қарамаймын дедіңіз. Сонда да Киевке берілген әскери көмек пен Украина қарулы күштерінің қолбасшысы Валерий Залужный сұраған қару-жарақ көлемінің арасында үлкен айырмашылық бар. Ол 700 бронды машина мен 300 танк сұрап еді. Оның өтініші толық орындала ма?
Бен Ходжес: Білмеймін. Көп нәрсе ашық айтылмайды... Ресей Ираннан дрон, Солтүстік Кореядан қысқы әскери форма алып отыр. Украинаға 50 мемлекет көмектесіп жатыр. Біз Украина қалағандай жедел көмек бердік пе? Жоқ. Жеткілікті көмектесіп жатырмыз ба? Жоқ. Тағы көмек бола ма? Болады деп үміттенемін. Қазір Кремльде отырсам, «Немістер Marder мен тағы бір Patriot батареясын беріпті, «Леопард» туралы айтылып жатыр екен» деген ақпарат естір едім. Бұл Ресейдің өз күшіне деген сенімін азайтады.
Азаттық: Осыған дейін украин әскері 2022 жылдың соңына қарай қарсыласын 24 ақпанға дейінгі позициясына қайтарады деп едіңіз. Болжамыңыз неге орындалмады?
Бен Ходжес: Тым оптимистік көзқараста болған сияқтымын. Украинаға ATACMS сияқты алыс қашықтыққа жететін зымыран жүйелерін бере алмаймыз деп ойлаған жоқпын. Батыс елдері барынша көмектеседі деп күттім. Осы жерден жаңылдым. Ресей Бахмут маңында сонша адамын құрбан етіп, кескілескен соғыс жүргізеді деп ойламадым. Қатты болмаса да, қателескенім анық. Қазір Украинаның жағдайға қаншалық бейімделгені, батыс елдерінің жеткілікті көмек бергені маңызды.
Олар Қырымды азат етеді деп ойлаймын. Қырымға Керчь көпірі мен құрлық жол ғана апарады. Бір жол бүлінген, екіншісі де соққыға ұшырайды. Алдағы бірнеше айда солай болады. Украинаға ойын жүзеге асыруға көмектесуіміз керек.
GMLRS сияқты алыс қашықтыққа жететін зымыран жүйесін немесе HIMARS-қа арналған 90 километрге дейін ұшатын зымыран бермесек, Ресейдің жеңуіне жағдай жасаймыз. Мәскеу Қырымнан, Ресей мен Беларусьтен соққы жасап, бейбіт халықты қырады. Сондықтан Украинаға алысқа жететін зымырандар, Қырым түбегін жаудан тазартатын техника беруіміз керек.
Азаттық: Демек Украинаның қарсы шабуылдағы жеңісі Батыс елдерінің қолдауына байланысты ма?
Бен Ходжес: Дәл солай. Батыс елдері Украинаны қолдауды жалғастыруы керек. Тым болмаса, осыған дейін берген уәделерімізді орындауға тиіспіз.
Азаттық: Тиісті қолдау көрсетілсе, Украина қалай әрекет етеді?
Бен Ходжес: Ресейдің Бахмут пен оның айналасындағы елдімекендерді басып алуына жол бермеуге тырысады. Солтүстікте Беларусьтің әрекетін қадағалайды. Тағы да қателесетін шығармын, бірақ ол жақтан салмақты соққы бола қоюы екіталай. Ресей әскерінің бір бөлігін Беларуське шоғырландыруы мүмкін, бірақ олар Киевке қауіп төндіре алмайды. Бұған сенбеймін. Сонда да Украинаның бас штабы бәрін бақылауда ұстауы тиіс.
Украина Батыстан алған және өздерінде бар танк күштерін біріктіріп, Қырымды азат етудегі шешуші күшке айналдырады. Бірақ оған дейін бірнеше ай бойы Керчь көпірінде диверсия ұйымдастырып, Мариуполь мен Мелитопольден келетін көлік желісін бұзуға тура келеді.
Жеңіске көмектесетін жағдай қалыптастыру үшін көп жұмыс істеу қажет. Бар іс-қимыл Перекопский мойнағы арқылы (Қырымды құрлықтағы Украинамен байланыстыратын жер. — Ред.) үлкен шабуыл жасаумен ғана шектелмейді. Алыстан зымыран атқылап, арнаулы жасақты жұмылдырып, соңында құрлық әскерін жіберу керек. Украинаның бас штабының өз ақылы өзіне жетеді деп ойлаймын. Украиндар адам шығынын азайтып, барынша ұтымды соғысуымен таңғалдырды.
