Мәселен Қазақстандағы интернет ресурстарының дамуына өзге емес, сол шетте жүрген азаматтар ат салысуда. Қазақ оқырмандарына кеңінен танымал интернет порталдарының бірі - «Massagan.com» веб-сайты болатын. «Мәссаған» сайты 2005 жылдан қалың оқырманның көзайымы болып келеді. Ал, осы сайттың авторлары шетелде тұрады.
Олар – Кореяда оқып білім алған, қазір сонда электроника және телекоммуникация бағытында қызмет атқарып жүрген Жанарбек Матай, Бақытнұр Байтел және Жапонияда тұратын Талғат.
Ұланбатырда жоғары оқу орнына түсiп, бакалавр дәрежесiнде тәмамдағаннан кейiн, оқуын ары қарай жалғастыру мақсатында Жанарбек Оңтүстiк Кореяға, Бақытнұр Үндiстанға, Талғат Жапонияға жол тартады. Үш елде оқып жүрсе де, бiр-бiрiмен тығыз байланыста болған олар, интернеттегi қазақ тiлiндегi газеттердiң, ақпараттың, тiптi жастардың веб-сайтының жоқтығына налиды. Сол себептi де бүкiл халықтың көңiлiнен шығатын интернет парағын ашуды жоспарлайды. Жан-жақта жүрсе де, бiр-бiрiмен интернет арқылы, тiкелей байланысқа шыға жүрiп, интернет парағының жобасын жасап шығарады. Біз Жанарбекпен телефон арқылы хабарласудың мүмкіндігіне ие болған едік.
Жанарбек Моңғолияның Баян-Өлгий аймағында дүниеге келген. Сондағы қазақ-түрік лицейін тәмамдағаннан кейін, Моңғолияның астанасы Ұланбатырда Моңғолия мемлекеттік Ғылым және технология университетін тәмамдап, Кореяға аттанған. Ондағы Даежон қаласында орналасқан «Samsung» электрондық және ақпараттық байланыс университетiнде оқыған. Бұл 1997 жылы ашылған Оңтүстiк Кореяда ағылшын тiлiнде оқытатын бiрден-бiр университет. 2007 жылдан Кореяның Электронды және Телекоммуникация Зерттеу Институтында робот саласында ғылыми зерттеушi болып жұмыс жасайды.
– Бұл сайтты неге "Мәссаған" деп атадыңыздар? – деген менiң сауалыма, Жанарбек Матай былай жауап бердi:
– Біз бұл сайтты 2005 жылдың жазына қарай аштық. Қазір қазақ тілді сайттар 100-ге жеткенімен, ол кезде он шақты ғана болатын. Ал, әлемде қазақ тiлiндегi ақпаратқа сусап отырған қазақтар жеткiлiктi. Студенттер болсын, тағдырдың тәлкегiмен әр қиырда қалып қойған қазақтар болсын, бiз олардың рухани сұранысын өтеу мақсатында осындай бiр веб-сайт ашуды жөн деп таптық. Және олар бiздiң сайтты ашқан кезде "мәссаған" деген таңданысы болатындығын да ескердiк. Сөйтiп, "мәссаған, қазақша сайт ашылыпты" деп таңдансын деген оймен, осы атауды таңдадық.
Оңтүстік Кореяда интернет кеңістігінен хостинг иеленудің құны жылына 3-5 мың доллар керек екен. Бақытнұр мен Жанарбек бұл қаражатты өз қалталарынан шығарып келеді. Жанарбек ары қарай «Мәссағанның» аясын кеңейтіп, дизайнын өзгертуді көздеп отырғандығын айтады:
- Ол үшін бізге бірнеше компьютер керек болады. 2009 жылдың соңына дейін «Мәссағанға» өзгерістер енгізуді жоспарлап отырмыз. Оған дайындық жұмыстары басталып та кетті.
«Мәссаған» жобасы қазақ интернетіндегі сәтті жобалардың бірі болды. «AWARD.kz» ұлттық интернет байқауының 2007-2008 жылдары «Мемлекеттік тілдегі ең үздік сайт» номинациясы бойынша 2-орынды иеленсе, 2008 жылы Қазақстан халқы тілдерінің Х фестивалі аясында Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті ұйымдастырған «Мемлекеттік тіл және бұқаралық ақпарат құралдары» республикалық конкурсында «Ең үздік сайт» номинациясының жеңімпазы атанған. Бүгінде «Мәссағанның» оқырмандары күн өткен сайын көбейіп келеді.
Жанарбек былтырғы жылғы қолға алған ісіміз – «қазақ блогын дамыту» болды дейді:
- Қазақша блогты дамытатын болсақ, интернеттегі қазақша ресурстар көбейетін болады. Қазақ тіліндегі интернет ресурстарының көбеюіне орай, оны қолданушылар да көбейетін болады. Қазақ тілді оқырман «өрмекші» деген сөзге қатысты ақпаратты іздеген екен. Оған қатысты ағылшынша және орысша ақпараттардың көптігі сонша оқушы қайсысын таңдарын білмеген, керісінше, қазақ тіліндегі ақпараттар өте сараң болған. Бұның себебі қазақ тілді қолданушылармен қатар, қазақша ресурстарды жасаушылар да жоқ. Егер, блогты жазушылар көбейсе, қазақ интернеті де сәл де болса дами түсер еді.
Былтыр біз тегін блог жүргізуге болатын «wordpress.com» платформасын қазақшалауды қолға алдық. Оған дүниенің түкпір-түкпіріндегі ағылшын тілін білетін блогшылардың бәрі ат салысты. Бұл жоба өте сәтті жобалардың бірі болды деп ойлаймын. Енді тек қазақ тілін ғана білетін адамдар осы біздің аудармамызды пайдаланып өз блогын ашып алуға болатын шығар.
Жанарбектің айтуынша, интернетті қолданушы қазақ оқырмандары жыл сайын өсіп келеді екен.
- Мәселен, 2005 жылы «Мәссаған.ком» ашылғанда, оған күніне кіретін адамның саны бүгінде 5-6 есеге асты, - дейді ол. - Бірақ, бұл өзге тілді оқырмандармен салыстырғанда әлі де өте төмен көрсеткіш. Сондай-ақ, интернетті пайдаланушы қазақтар оны тек ақпарат көзі ғана ретінде есептейді. Интернеттің басқа да толып жатқан пайдалы жағын пайдалануды білмейді. Мысалы, интернет арқылы сатып алу, білім алу, жұмыс жасау, пайда көзін ашу сияқты мәселелерді әлі де біле бермейді, - деген ол болашақтағы мақсаты Қазақстанға барып өзінің шет мемлекетте жиған-терген білімін, тәжірибесін жүзеге асыру екендігін де айтты.
Әрі Жанарбек біз хабарласқан сәтте «әке» деген асқаралы атқа ие болып жатқандығын да қуанышпен жеткізді.
- Ендігі мақсатым баламды Қазақстан азаматы етіп, өзім де Қазақстанға барып қызмет ету, - дейді ол.
Олар – Кореяда оқып білім алған, қазір сонда электроника және телекоммуникация бағытында қызмет атқарып жүрген Жанарбек Матай, Бақытнұр Байтел және Жапонияда тұратын Талғат.
Ұланбатырда жоғары оқу орнына түсiп, бакалавр дәрежесiнде тәмамдағаннан кейiн, оқуын ары қарай жалғастыру мақсатында Жанарбек Оңтүстiк Кореяға, Бақытнұр Үндiстанға, Талғат Жапонияға жол тартады. Үш елде оқып жүрсе де, бiр-бiрiмен тығыз байланыста болған олар, интернеттегi қазақ тiлiндегi газеттердiң, ақпараттың, тiптi жастардың веб-сайтының жоқтығына налиды. Сол себептi де бүкiл халықтың көңiлiнен шығатын интернет парағын ашуды жоспарлайды. Жан-жақта жүрсе де, бiр-бiрiмен интернет арқылы, тiкелей байланысқа шыға жүрiп, интернет парағының жобасын жасап шығарады. Біз Жанарбекпен телефон арқылы хабарласудың мүмкіндігіне ие болған едік.
Жанарбек Моңғолияның Баян-Өлгий аймағында дүниеге келген. Сондағы қазақ-түрік лицейін тәмамдағаннан кейін, Моңғолияның астанасы Ұланбатырда Моңғолия мемлекеттік Ғылым және технология университетін тәмамдап, Кореяға аттанған. Ондағы Даежон қаласында орналасқан «Samsung» электрондық және ақпараттық байланыс университетiнде оқыған. Бұл 1997 жылы ашылған Оңтүстiк Кореяда ағылшын тiлiнде оқытатын бiрден-бiр университет. 2007 жылдан Кореяның Электронды және Телекоммуникация Зерттеу Институтында робот саласында ғылыми зерттеушi болып жұмыс жасайды.
– Бұл сайтты неге "Мәссаған" деп атадыңыздар? – деген менiң сауалыма, Жанарбек Матай былай жауап бердi:
– Біз бұл сайтты 2005 жылдың жазына қарай аштық. Қазір қазақ тілді сайттар 100-ге жеткенімен, ол кезде он шақты ғана болатын. Ал, әлемде қазақ тiлiндегi ақпаратқа сусап отырған қазақтар жеткiлiктi. Студенттер болсын, тағдырдың тәлкегiмен әр қиырда қалып қойған қазақтар болсын, бiз олардың рухани сұранысын өтеу мақсатында осындай бiр веб-сайт ашуды жөн деп таптық. Және олар бiздiң сайтты ашқан кезде "мәссаған" деген таңданысы болатындығын да ескердiк. Сөйтiп, "мәссаған, қазақша сайт ашылыпты" деп таңдансын деген оймен, осы атауды таңдадық.
Оңтүстік Кореяда интернет кеңістігінен хостинг иеленудің құны жылына 3-5 мың доллар керек екен. Бақытнұр мен Жанарбек бұл қаражатты өз қалталарынан шығарып келеді. Жанарбек ары қарай «Мәссағанның» аясын кеңейтіп, дизайнын өзгертуді көздеп отырғандығын айтады:
- Ол үшін бізге бірнеше компьютер керек болады. 2009 жылдың соңына дейін «Мәссағанға» өзгерістер енгізуді жоспарлап отырмыз. Оған дайындық жұмыстары басталып та кетті.
«Мәссаған» жобасы қазақ интернетіндегі сәтті жобалардың бірі болды. «AWARD.kz» ұлттық интернет байқауының 2007-2008 жылдары «Мемлекеттік тілдегі ең үздік сайт» номинациясы бойынша 2-орынды иеленсе, 2008 жылы Қазақстан халқы тілдерінің Х фестивалі аясында Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Тіл комитеті ұйымдастырған «Мемлекеттік тіл және бұқаралық ақпарат құралдары» республикалық конкурсында «Ең үздік сайт» номинациясының жеңімпазы атанған. Бүгінде «Мәссағанның» оқырмандары күн өткен сайын көбейіп келеді.
Жанарбек былтырғы жылғы қолға алған ісіміз – «қазақ блогын дамыту» болды дейді:
- Қазақша блогты дамытатын болсақ, интернеттегі қазақша ресурстар көбейетін болады. Қазақ тіліндегі интернет ресурстарының көбеюіне орай, оны қолданушылар да көбейетін болады. Қазақ тілді оқырман «өрмекші» деген сөзге қатысты ақпаратты іздеген екен. Оған қатысты ағылшынша және орысша ақпараттардың көптігі сонша оқушы қайсысын таңдарын білмеген, керісінше, қазақ тіліндегі ақпараттар өте сараң болған. Бұның себебі қазақ тілді қолданушылармен қатар, қазақша ресурстарды жасаушылар да жоқ. Егер, блогты жазушылар көбейсе, қазақ интернеті де сәл де болса дами түсер еді.
Былтыр біз тегін блог жүргізуге болатын «wordpress.com» платформасын қазақшалауды қолға алдық. Оған дүниенің түкпір-түкпіріндегі ағылшын тілін білетін блогшылардың бәрі ат салысты. Бұл жоба өте сәтті жобалардың бірі болды деп ойлаймын. Енді тек қазақ тілін ғана білетін адамдар осы біздің аудармамызды пайдаланып өз блогын ашып алуға болатын шығар.
Жанарбектің айтуынша, интернетті қолданушы қазақ оқырмандары жыл сайын өсіп келеді екен.
- Мәселен, 2005 жылы «Мәссаған.ком» ашылғанда, оған күніне кіретін адамның саны бүгінде 5-6 есеге асты, - дейді ол. - Бірақ, бұл өзге тілді оқырмандармен салыстырғанда әлі де өте төмен көрсеткіш. Сондай-ақ, интернетті пайдаланушы қазақтар оны тек ақпарат көзі ғана ретінде есептейді. Интернеттің басқа да толып жатқан пайдалы жағын пайдалануды білмейді. Мысалы, интернет арқылы сатып алу, білім алу, жұмыс жасау, пайда көзін ашу сияқты мәселелерді әлі де біле бермейді, - деген ол болашақтағы мақсаты Қазақстанға барып өзінің шет мемлекетте жиған-терген білімін, тәжірибесін жүзеге асыру екендігін де айтты.
Әрі Жанарбек біз хабарласқан сәтте «әке» деген асқаралы атқа ие болып жатқандығын да қуанышпен жеткізді.
- Ендігі мақсатым баламды Қазақстан азаматы етіп, өзім де Қазақстанға барып қызмет ету, - дейді ол.
