САЯСИ ЫҚПАЛ МИССИЯСЫ
Мұхиттың арғы жағында орын алған бұл миссияның ұйымдастырушысы Питер Залмаев басқаратын Нью-Йорктегі «Еуразиялық демократиялық бастама» ұйымы. 2007 жылдың қаңтарында Алматыда із-түссіз жоғалып кеткен "Нұрбанктің" менеджері Жолдас Темірәлиевтің жұбайы мен қарындасы Армангүл Қапашева мен Гүлнәр Темірәлиева Америка құрама штаттарының астанасына барды. Олар Жолдас Темірәлиевтің жоғалуына кінәлі деп санайтын Рахат Әлиевке бассауға берілу мүмкіндігіне тосқауыл қою мақсатында вашингтондық мекемелерге саяси ықпал жасауды көздеген.
Армангүл Қапашева әшкерелеу мақсатында осы шаруамен бірнеше апта бұрын Венада да болып, Австриядағы билікті Рахат Әлиевті қылмыстық жауапкершілікке тартуға итермелеп көрген. 2007 жылдың жаз мезгілінде Австриядағы билік істің саяси астары бар деген уәжбен Әлиевті Қазақстанға беруден бас тартқан болатын.
Армангүл Қапашева, Гүлнәр Темірәлиева және оларды алып жүрген Питер Залмаев 26 ақпанда біздің радио «Азаттық»/ «Азат Еуропа» радиосының Вашингтондағы бюросына келіп, өз сапарларының нәтижесі жайлы әңгімелеп берді. Азаттық радиосының прагалық студиясы арқылы оларға сұрақтар қойып, сұхбат алған әріптесіміз — Ержан Қарабек.
АРМАНГҮЛ ҚАПАШЕВАНЫҢ ПІКІРІНШЕ РАХАТ ӘЛИЕВТІ АМЕРИКАҒА КІРГІЗУГЕ БОЛМАЙДЫ
- Алғашқы сауалымызды Армангүл ханымға қойсақ. Сіздің жуырда Венада болып қайтқаныңызды білеміз, ол — Австриядағы билікке қысым келтіру мақсатында жасаған сапарыңыздың тағы бірі. Рахат Әлиевке қатысты сіз бітіспес бағыт ұстанасыз, Әлиев пен оның серіктеріне қарсы бағытталған қазақстандық соттардың сырттай шешімдерін ашық қолдайсыз, әрі бір кездегі оның қол астындағы банкте жұмыс істеген күйеуіңіздің жоғалып кетуіне оны басты кінәлі адам деп білесіз. Айтыңызшы, вашингтондық сапарыңыз бен веналық сапарыңыздың арасында нендей айырмашылық бар?
Жоғалып кеткен банкир Жолдас Темірәлиевтің зайыбы Армангүл Қапашева. Вашингтон, 25ақпан, 2009 жыл.
- Алдымен кішкентай бір түзету енгізуге тура кеп тұр. Мен Венаға қысым жасау үшін барған жоқпын. Австрия астанасына мені күйеуім мен оның әріптестерін ұрлап кету ісі бойынша куәгер ретінде веналық прокуратура шақыртқан еді. Ал, Вашингтонға келуімізге Рахат Әлиевтің Гиффен ісі және өзге де бірқатар істер бойынша куәлік келтіре алатыны, сол үшін Америка оған куәгер мәртебесін беріп, соның арқасында барлау қызметінің немесе тұтас Американың қорғауында болатыны жайлы түрлі қауесет пен осы турасындағы Әлиевтің вебсайтында жарияланған ақпарат итермеледі. Біріншіден, біздің барудағы мақсатымыз — соның алдын алу, жұртқа Рахат Әлиевтің шын бейнесін таныту. Екіншіден, бүкіл әлемнің, соның ішінде Австрияның да саясатына Американың ықпалы жүреді. Сол себепті біз әділеттік салтанат құрып, Рахат Әлиевтің лайықты жазасын алуына Америкадағы биліктің ықпал етуін қаладық.
- Армангүл ханым, әлемге Рахат Әлиевтің шын бейнесін танытам деген миссиям бар дейсіз. Сіздің ойыңызша ол неден көрініс табады?
- Ол кәдуілгі қылмыскер. Бұл нағыз қылмысты оқиғалар тізбегі. Әрине, ол өзін жұртқа жәбір көрген оппозиционер етіп көрсеткісі келеді, ал мен тағы да қайталап айтам, оқиғаның өрбуіне көз жүгіртсеңіз жетіп жатыр, ол қуғындау басталғанда ғана оппозиционер ретінде көрініп бақты.
- Демек, Алматы мен Астанадағы соттардың Рахат Әлиевке қатысты үкімдері әділ де таза, толық көлемде шығарылды және тек қана кінәлі адамдар жазаға бұйырылды дегеніңізден танбайсыз ғой? Ондаған адам жазаға кесілді ғой.
- Астанадағы сот турасында ештеңе айта алмаймын, оған мен қатысқан жоқпын, оның бізге де қатысы болған жоқ. Ал, Алматыдағы сот жайлы айтар болсам, иә, ол жүз пайыз әділ де таза болды. Сіздің сауалдарыңызға қарасам, қандай да бір күмәніңіз бар сияқты. Есесіне, менің ойымша, оған Қазақстан халқының ешқандай шүбәсі жоқ. Рахат Әлиевтің өзі де бір сұхбатында Қазақстанда мені жек көретін бес-он адам бар деп қалған-тын. Ал, Қазақстанда ол туралы жақсы айтатын ары кетсе 5 адам, онда да туыстарының ішінен табылып қалар.
- Ал, жуырда ғана президент Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстандағы сот жүйесін сынағанына қалай қарайсыз? Қазақстанның басшысы соңғы екі жыл бойына Қазақстанның құқық қорғау жүйесінде жемқорлық асқынып кетті дегенді айтып келеді. Қалай ойлайсыз, бәлкім, Рахат Әлиевтің ісін тергеуде де жаңсақтық пен бұрмалаушылыққа жол берілген шығар?
- Қазақстанда жемқорлықтың үдеп тұрғаны ешкімге құпия да емес және ол дәлелденген... Жемқорлық бір Қазақстанда ғана емес, барлық елде бар, оның жойылуы өте қиын. Алайда Рахат Әлиевтің ісі жаңсақ тергелді, бұрмалаушылық болды дегенге келісе алмаймын, 2007 жылы 31 қаңтарда, яғни біз арызданған сәтте құқық органдарына дер кезінде қимылдауға мұрша бермеді. Рахат Әлиев пен Қаржы полициясы арасында қарсыластық болмағанда менің күйеуім мен оның әріптесі аман-есен ойнап-күліп жанымызда жүрер еді.
- Сіздің ойыңызша Америка құрама штаттары қалай болғанда да оған бассауға алуға мүмкіндік тудыратындай мәртебе бермеу керек қой.
- Әлбетте. Жұрт Рахат Әлиевтің мысалы арқылы зұлымдықтың қайтарымы болатынын білуі керек. Біздегі соттарды әділетсіз, заңдары жетілмеген, азаптау тәсілдері қолданылады деген сылтаумен Австрия оны Қазақстанға бермегені үшін Рахат Әлиев жазадан құтылып кетуге тиіс емес. Қалайда қылмыс жасаған адам жазаға тартылуға тиіс, Рахат Әлиевті үлгі қылып өзін заңнан биік сезінгісі келетіндер ерте ме, кеш пе, әйтеуір бір күні қылмыстың жазаға апарып соғатынын ұғыну керек. Бұл әлем қоғамдастығы үшін, барлық адамдар үшін тамаша бір сабақ болар еді.
- Армангүл ханым, Вашингтонға барған сапарыңыздың бағдарламасы қандай болды? Қандай деңгейдегі лауазымды тұлғалармен және қоғам қайраткерлерімен кездестіңіз?
- Біз құқық мәселелерімен айналысатын сенаторлармен және конгресмендермен кездестік. Қазір Конгресс пен мемлекеттік департамент жасақталу үстінде, біз ықпал етер деген мақсатпен мұңымызды соларға жеткізгіміз келді.
Сенатор Лэмер Александер, Гүлнәр Темірәлиева, Армангүл Қапашева және сенатор Боб Коркер. Вашингтон, 25 ақпан, 2009 жыл.
- Сіз кездесіп, әңгімелескен америкалықтар қандай әсерде болды, сіз оларды қалай сезіндіңіз?
- Шынын айтсам, мен таңғалдым. Ол жақтағы жұрт Рахат Әлиевтің кім екенін біледі екен, оның төңірегіндегі оқиғаларға құлақтары қанық, олар бізге жанашырлық танытып, қол ұшын беруге бейілді. Австрияда оның кім екенін білмеген кейіп танытса, Америкадағы жұрт, әсіресе адам құқықтарын қорғау ұйымдары оның есіміне әбден қанық екен. Мемлекеттік департаментте де, Конгресте де бізге кездескен жандардың бәрі жақсы біледі екен.
- Армангүл ханым, австриялық сот төрелігінің ендігі жоспарынан хабардарсыз ба? Өткен аптада бізге Австрия прокуратурасы өкілдері түсіндірме жасады. Олардың айтуынша, Рахат Әлиевке қатысты әлі ешқандай шешім қабылданбаған.
- Өкінішке қарай, әзірге маған да нендей шешім қабылданғаны беймәлім.
Конгрестің өкілдер палатасының мүшесі Трент Фрэнкс, Армангүл Қапашева мен Гүлнәр Темірәлиева. Вашингтон, 25 ақпан, 2009 жыл.
- Яғни бүгінгі күні Австрияда Рахат Әлиевке қатысты бір де бір тергеу әрекеті басталмаған және процесуалдық шешім қабылданбаған болды ғой.
- Солай болып тұр.
- Сіз Венаға бірнеше рет бардыңыз, күйеуіңіз Жолдас Темірәлиев және онымен бірге жоғалған Айбар Хасенов оқиғасы қайғы-қасірет пен жұмбаққа толы. Сізге тіпті Рахат Әлиевтің Венадағы үлкен үйіне барудың да сәті түсті, бірақ ол үйінен шықпады. Сіз телефон да шалдыңыз, ол бәрі бір көтермеді. Солай емес пе?
- Иә, солай болды. Оған қосарым, Жолдастың әкесі Венаға екі рет барып, Рахат Әлиевпен не Вадим Кошляковпен, әйтпесе Әлнұр Мұсаевпен кездесуге әрекеттенді. Әкей олармен адамша сөйлесіп, ұлының тағдырынан хабардар болғысы келді. Әуелі әке мен әке болып бейресми жағдайда кездескісі келіп еді, онысынан ештеңе шықпады.
- Яғни, сіздер Рахат Әлиев тұратын үйдің қақпасына дейін бардыңыздар, бірақ ол шықпады да, жауап та бермеді ме?
- Иә, Жолдастың әкесі барғанда да шықпады. Егер ол расында да кінәсіз болса, адам ұқсап шығып, жөнімен түсіндірмес пе еді. Оның орнына ол өзгелерді кінәлі қылғысы келеді. Өткенде ғана өз блогына біреулердің көп ақшаны ұрлап қашқанын айтып, ақпарат шығарып қойыпты. Ал, нақты айғақтар қайда? Қанша рет банк аудиті жүргізілсе де, ештеңе дәлелденген жоқ. Жыл сайын банкте аудит жүргізіліп тұратыны белгілі, тағы халықаралық аудиторлық компанияны да жалдайды. Ал, нақты дәлел кәні, жалаң айып тағу әркімнің де қолынан келеді.
- Рахат Әлиевтің мекен-жайын қалай білдіңіз? Бұл енді өте құпия ақпарат қой.
- Қалай білдім? Интернеттен білдім. Айтпақшы, қазір бар ма екен сол "Куб.кз" интернет сайты, сол сайтта оның үлкен үй сатып алғаны туралы ақпарат болған. Бұл ұмытпасам, 2003 жыл еді. Сол бір сайтта Рахат Әлиевтің мекен-жайы көрсетілген болатын.
- Армангүл ханым, саяси сипатқа ие бола бастаған осынау қасіретті оқиғаның өн бойында жанжалдың қарама-қарсы екі тарабы да халықаралық БАҚ арқылы медиа-науқан жүргізуде. Мұның бәрінде жал құшып, жапа шегіп жатқан сіздің балаларыңыз. Осыдан екі жыл бұрын «Жас алаш» газетінің бір санында сіздің қазақ тілінде берген сұхбатыңызды оқығаным бар, сұхбатыңызда сіз балалардың әкелері не жағдайға ұшырағанын барынша білдірмей келе жатқаныңыз және балаларыңыздың бірде аспанға шар ұшырып, әкеміз тезірек оралсыншы деп тілек тілеп жатқанын көріп қалғаныңыз туралы айтыпсыз. Одан бері екі жыл өтті, қазір балаларыңыз есейіп қалған шығар, осынау оқиға туралы олар не дейді?
- Кешіріңіз, бұл сұраққа жауап беру мен үшін өте ауыр. (Жылайды). Олар әкелерін күнде күтеді. Әкеміз бір келер деп үміттенеді. Балалар осы екі жылда кәдімгідей есейіп қалды, бәрін түсінеді. Әкелері жайында көп сұрай бермеуге тырысады, әсіресе ересектері. Олар күдерін үзген жоқ, үмітін сөндірген жоқ, келетініне сенеді. Одан басқа не келеді қолымыздан.
- Кешіріңіз, әрине, бұл өте ауыр да қайғылы жағдай. Отбасындағы қасірет балаларға сызат түсірмей қоймайды ғой.
ГҮЛНӘР ТЕМІРӘЛИЕВА РАХАТ ӘЛИЕВТІ ГРЕКИЯДАН ДА İЗДЕУГЕ ДАЙЫН
- Енді Гүлнәр Темірәлиеваға бір-екі сұрақ қоюға мұрсат берсеңіздер. Жолдас Темірәлиев пен Айбар Хасеновтың жоғалуына Рахат Әлиев өз қатыстылығын мүлде жоққа шығарады. Рахат Әлиев өзіне қатысты істің қолдан ұйымдастырылғаны туралы әлденеше рет баспасөзде мәлімдеді. Мінеки, оның біздің Азаттық радиосына берген сұхбатынан үзінді тыңдасақ, бар-жоғы 20 секунд. Сіз оның басты дәлеліне не дейсіз?
Рахат Әлиевтің таспадағы даусы: Мен сотқа ешқандай түсініктеме бермеймін, оның үстіне ол президент Назарбаевтың сценарийімен, тапсырысымен сырттай жүргізілген сот. Ол меніңше 2007 жылы маусым айында болған баспасөз-мәслихатында бұл істі сотқа жеткізетіндігін айтып, оны жасырмаған да болатын.
Банкир Жолдас Темірәлиевтің қарындасы Гүлнәр Темірәлиева. Вашингтон, 25 ақпан, 2009 жыл
-Гүлнәр ханым, Азаттық радиосына бірінші рет сұхбат беріп отырсыз, сондықтан да көзқарасыңыды білгіміз келеді. Сіз енді қоғамдық қайраткерсіз, Рахат Әлиевтің негізгі бітіспес уәжіне не дейсіз?
- Оның ұстанымы бітіспес дегенді естудің өзі күлкілі. Іс қозғалған бетте оның Австрияға қашып кеткені түсінікті, бұл өзін де өзгені де келеңсіздікке ұшыратып, қылмысты болып қалған кәнігі саясаткердің қолданатын ескі тәсілі екені көрініп тұр. Ондайда шетелге қашып кетіп, өзін ақтауға, жаңадан шыққан диссидент және биліктің қарсыласы ретінде танытуға тырысып бағады.
Одан өзі істеген қылмыс- адам ұрлағаны бойынша басқа қандай жауап күтуге болады. Сіз ол қылмысын мойнына алып, қол қусырып келе қалады деп ойламайсыз ғой. Бұл мүмкін емес. Ал сырттай шығарылған сот шешімдеріне сенбейтін болса, жеке өзі келіп, қасқайып тұрып, сот алдында бетпе-бет жауап бермей ме, оған мүмкіндігі көп еді ғой. Оған сенім жоқ, болған да емес. Ал, әлгі мәлімдемелері — таза пиар, өте сауатты ұйымдастырылған пиар. Меніңше оның сөздеріне Қазақстанда анық ешкім сенбейді, Батыста да солай шығар деп ойлаймын.
- Кейбір қазақстандық саясаттанушылар Рахат Әлиев пен Нұрсұлтан Назарбаев арасындағы жанжалды 2001 жылдан бері бақылап келеді. Сол кезде Қазақстанның бизнес және саяси элитасында жік пайда болып, "Қазақстанның демократиялық таңдауы" оппозициялық қозғалысы пайда болды. Рахат Әлиевтің тұжырымы бойынша, ол билікке ұмтыла бастағанда оны саяси сахнадан ығыстырған. Сосын австриялық айдаудан келе салып, билік биігіне қайта өрледі. Көптеген сарапшылар айтқандай-ақ, жанжалдың басты себебі билік үшін күрес, ал “Нұрбанк” төңірегіндегі дау есеп айырысудың бастау жолы болған. Сіз бұл туралы не айтасыз?
- Оның іс-әрекетіне әрқилы мінездеме беруге болады, әрине билік үшін күрес оның күн тәртібінен түспеген шығар. Өйткені ол өзін халық алдында орнықты адаммын және Нұрсұлтан Назарбаевтың мирасқорымын деп санады. Әулет мүшесі болуы оны биліктен қатты дәмелендірді. Есіңізде болса, бір кезде Қазақстанда монархия орнатуды ұсынған да сол болды. Сөз жоқ, Рахат Әлиев тарапынан болған бұл ұсыныс біздің өркениетті заманымызға жат еді. Жоқ дегенде бұл нонсенс ретінде қабылданды. Тағы-тағысын айтқанда, билікке деген ашкөздік ақыр аяғында қуғынға ұшыратты.
О бастан-ақ ,оның қимыл-қарекетінің жөні түзу, өзі заңды сыйлайтын адам болғанда, тіпті, басқа қасиеттерді былай қойғанда, шыншыл болса, бәлкім басқаша болар ма еді. Бірақ олай болмады ғой, ол жұрттың бизнесін тартып алумен айналысты емес пе, сол үшін де кезінде саяси партия құрылып, адал бизнесмендерді Рахат Әлиевтің қылмысты әрекеттерінен қорғауды алдына мақсат етіп қойды. Әрине мәселенің түп-төркінінде билікқұмарлық жатыр, алайда билікке қандай жолмен барасың, бұл бөлек әңгіме.
Мұның астарында билікке ұмтылу жатқаны аян, шындығында оның Н. Назарбаевпен қайшылыққа, текетіреске баруының өзі сол. Рахат Әлиев билік тұтқасын ұстағысы келді.
Бірақ мұның 2007 жылы 31 қаңтарда болған қасіретті жайтқа қандай қатысы бар? Қылмыстық, қатыгез қылмыс, менің бауырым мен оның әріптесіне қарсы жасалған қасапшылық азаптаудың саяси құлқын мен билікке деген ұмтылысқа қандай қатысы бар. Заңмен қудаланатын кәдуілгі жалаң қылмыс. Бар болғаны осы.
-Гүлнәр ханым, үкіметі 2010 жылы ЕҚЫҰ-на төрағалық етейін деп отырған қазақстандық қоғамда, оның бизнес элитасында, президент Нұрсұлтан Назарбаевтың жақын төңірегіндегілер айналасында осындай мафиялық сипаттағы қылмыстар жасалуы мүмкін дегенге сене аласыз ба?
- "Мүмкін" деген сөзді тырнақшаға алар едім. Сене алмақ тұрмақ, ол анық, сөз жоқ жасалды. Ал, неліктен ондай құбылыс бар деген сұрақтың жауабын Қазақстан халқына сауалнама жүргізіп білуге болатын шығар. Кез келген адам жауап бере алады, олардың арасында саясаткер, социолог, саясаттанушы, әйтпесе заң шығарушы және түрлі топ өкілдері болсын - билік басындағы адамның ойлауға мұршасы жоқ - шексіз билік, жазасыздық, барып тұрған арсыздық, есепсіздік және жеке бастың кемшіліктері деп жауап бере ме деп қорқам.
- Гүлнәр ханым, Армангүл Капашева ханымның Венаға барған сапарынан соң, " Вийнер цайтунг" газеті Армангүл Қапашеваның қайғысы сот ісінің бір ғана жағы деп жазды, демек кейбір Батыс масс-медиасы мен Қазақстандағы БАҚ жағдайды кең ауқымда, ғаламдық тұрғыда сараптауға құлықты. Өйткені «Нұрбанк» ісі олар үшін Қазақстан бизнес-элитасы мінезінің үлгісіндей көрінеді. Саясат төрінен Рахат Әлиев кеткенмен, Қазақстанның бизнес элитасының ұстанымдары өзгерген жоқ. Бүгінде Қазақстан топ-менеджерлерінің бірі Мұхтар Әблязов рейдерлік саясат, яғни жекеменшікті тартып алу, бөліске салу Қазақстан үкіметінің нұсқауымен жүргізілуде деп мәлімдейді. Қоғам қайраткері ретінде бұған не дер едіңіз? «Нұрбанк» ісі мен отбасыңыздың қайғысы — бұл үлкен қоғамдық мәселенің бір ғана көрінісі.
- Қазақстанның банкілік және қаржылық саласында болған соңғы оқиғалар жайлы өкінішке қарай мен түсінік бере алмаймын және де шынын айтсам, бұл мәселені зерделеген жоқпын. Расында да ешнәрсе білмеймін, бірақ екі жыл бұрын орын алған қасіретпен оның қандай бірлігі бар? Меніңше не болғанда да таза қылмыстар мен коммерциялық және қаржылық сипаттағы оқиғалардың арасын ажырату керек.
- Сіз Армангүл Қапашева екеуіңіз «Тағдыр» деген өз ұйымдарыңызды құрып, Рахат Әлиевке қарсы енді саяси құралдармен күрес жүргізуге кірістіңіздер. Сіздер Рахат Әлиев Австрияда болса да, Грекияда болса да оның жасады делініп отырған мафиялық сипаттағы қылмыстары үшін сот алдына әкелінуін талап етесіздер. Австриядағы жағдайы түсінікті, ол жақта Қазақстан елшісі қызметінен кейін қалып, резидент мәртебесін немесе күнделікті сөзбен айтқанда ПМЖ (уақытша мекен-жай мәртебесі) иеленді. Ал Грекияның бұл жерде не қатысы бар?
- Мен толықтай хабардар емеспін, сонда да болса, сенімді дерек көздері Рахат Әлиевте грекиялық паспорт бар екенін айтады. Соған сәйкес, бұл адам, бұл қылмыскер Грекияда болуы мүмкін. Ал жалпы ол Еуропалық Одаққа мүше мемлекеттің паспорты бойынша Еуроодақтың барлық елдерінде еркін жүре алады.
- Яғни, енді сіздер Грекияға жол тартасыздар, ендігі медиа-науқан сол елде жалғасады деп ойлауға бола ма?
- Өкінішке қарай, бұл жөнінде ештеңе айта алмаймын.
ПИТЕР ЗАЛМАЕВ РАХАТ ӘЛИЕВКЕ ҚАРСЫ АСТАНАЛЫҚ АЙЫПТАУЛАРҒА ҚОСЫЛДЫ
- Әңгімемізге Питер Залмаев мырзаның қосылуына мұрсат етсеңіздер. Сіз сырттың адамы болғандықтан бейтарап бақылаушысыз. Мынандай сұраққа не деп жауап берер едіңіз? Қалайша Рахат Әлиев Қазақстан президентінің күйеу баласы кезінде үлкен бизнеспен айналыса жүріп, биік-биік мемлекеттік лауазымдарда болған. Оппозицияның пікірінше, ол демократтарға қарсы қуғын-сүргінді жеке өзі басқарған. Мұндай болу мүмкін бе? Биліктің жоғары сатысында жемқорлық пен мен непотизм болмаса, Рахат Әлиев дәрігерлік және заңгерлік мамандықтары бойынша жұмыс істеп, адам ұрлаған деген айыптаудан аман жүрер ме еді?
- Шамасы бұл мен түсінік беретін мәселе емес. Мен Қазақстанда бірнеше рет болған адаммын. Дегенмен де бұл елді менен гөрі сіз және мындағы әріптестерім жақсырақ білесіздер. Сондықтан Қазақстандағы өмір шындығы турасында сіздердің айтқандарыңыз жөн.
Бірақ менің айтарым — Рахат Әлиевтің бір мезгілде мемлекеттік қызметте де, бизнесте де болғаны заңға қайшы емес шығар шамасы. Мәселе оның биік қызметтерде жүріп, заңсыз әрекеттерге баруында, соның нәтижесінде туындаған жанжалда жазасыздықтың көрініс беруінде. Екі адамның жоғалуына байланысты соңғы оқиғалар адам өміріндегі қасіретке әкеп соқты, біз осыған көбірек көңіл бөлуіміз керек, бас қосуымыздың мақсаты да сол. Өткенді қазбалай бермей, мәселені қазір шешуге тиіспіз, яғни Әлиевті не істеуіміз керек.
Біздің Вашингтондағы да, Венадағы да ескертеріміз осы. Рахат Әлиев істің саяси астарын бар деп мәлімдегенімен де, «Нұрбанктің» екі топ-менеджерінің жоғалғаны үшін жауаптылықта. Ол және оның серіктері жоғалғандарды соңғы рет тірідей көрген адамдар. Біз сот әділдігіне осы жерде қол жеткізгіміз келеді. Ол жоғалғандардың тағдыры не болғаны жөнінде сотта жауап беруге тиіс.
"Еуразия демократиялық бастама" американдық ұйымының директоры Питер Залмаев.
- Питер мырза, «Нұрбанк» топ-менеджерлерін тірі күйінде көрген соңғы адам Рахат Әлиев пен оның серігі дегенде қандай негізге сүйенесіз?
- Сүйенетінім іс материалындағы негіздер. Рахат Әлиев пен оның әріптестерінің ол екеуін алып кетіп бара жатқанын іс материалдары бойынша бірнеше куәгердің растағанын білемін. Куәгер ретінде аталмыш банктің қызметкерлері сөйлеген. Оқиғаға куә болған банк күзетшілері де ант-су ішіп, соны айғақтады. Олардан басқа өзге де мәлімдеме жасай алатын куәгерлер жоқ. Бұл қолдағы жалғыз ақпарат
- Халықаралық демократиялық және сізге мәлім адам құқықтарын қорғау ұйымдары 2008 жылғы баяндамаларында да Қазақстандағы билікті адам құқықтарын және адамның әділ сотқа деген құқығын жиі бұзады деп сынаған. Рахат Әлиев пен оның адамдарына қатысты Алматы мен Астанада сырттай өткен сот мәжілістеріне қандай баға бересіз? Бұл соттар әділетті бола алды ма?
- Біле-білсеңіз, сырттай өткен сот отырыстары біздің алаңдаушылығымызды тудырады. Мен «Еуразиялық демократиялық бастама» компаниясының директоры ретінде өз ұстанымыма сәйкес, бұған дейін Рахат Әлиев пен оның серіктерінің заңды билікті құлатуға әрекеттенді деген саяси айыптаумен Астанада өткен сот көңілімнен шыға қоймады деп мәлімдеп жүрдім. Яғни, сол соттың жабық әскери трибунал болуының өзі алаңдаушылық туғызады, бұл жайында да көптеген ұйымдар мәлімдеме жасады, бірақ мұнда да екі бөлек істі шатастырмау керек.
«Нұрбанк» ісі ашық, таза қылмысты сипатта болды. Сондықтан мұнда аражігін ашып алу керек, Рахат Әлиевтің айтуындағы саяси қуғындау Австрияда бассауғаға қолын жеткізіп, тамаша жемісін берген стратегиясы.
Бір айтып өтерім, мен де, «Тагдыр» белсенділері де Рахат Әлиевті Қазақстанға беруді талап етпейміз. Меніңше Қапашева мен Темірәлиева ханымдарға бұл керек емес, оларға керегі аяулы адамының тағдыры, ал Рахат Әлиев бұл жайында тек сот алдында жауапқа тартылғанда ғана айтуға мәжбүр болады. Сот Австрияда бола ма, жоқ, Ұлыбританияда ма, Грекияда немесе АҚШ-та, әлде өзге бір елде бола ма, бізге бәрі-бір. Мәселе адам тағдырында болып тұр, екі бағытты, саясат пен қылмысты шатыстыруға болмайды.
- Питер мырза, 2008 жылдың қарашасында сіз Женевадағы бір конференцияға қатыстыңыз, жиында БҰҰ-ның азаптауға қарсы комитеті Қазақстандағы жағдайды талқылады. Сол жерде біздің Азаттық радиосына берген сұхбатыңызда Рахат Әлиев ісі бойынша сотталған «16-лық тобы» деп аталатын адамдар азапталған дегенсіз. Ол кезде сіз құқыққорғаушы ретінде Рахат Әлиевке қатысты тергеу мен соттың әділдігіне күмән келтіргенсіз.
- Әбден дұрыс. Мәселе тағы да Қапашева, Темірәлиева ханымдардың күйін кешіп, Рахат Әлиевке құрбан болған жандарға кеп тіреледі. Олардың арасында Королева мен Крайнова деген екі қыз бар. Телестанцияда қызмет еткен бұл екі қыз Рахат Әлиевтің кесірінен жауапкершілікке тартылды. Яғни, Әлиевтің артында қалған нағыз қанды сойқан талайдың сорын қайнатты.
Бірақ не дегенмен «Нұрбанк» қызметкерлеріне қатысты жәйт пен содан өрбіген істің, Рахат Әлиевтің қызметкерлерінің соттан бір-ақ шығуы оқиғаларын өз алдына бөліп қарау керек деп ойлаймын. Әңгіме наурыз айында аяқталған жабық әскери трибунал туралы болып отыр.
- Демек, сіз соттың сипатын да анықтауды ұсынасыз ғой. Бір сот Алматыда «Нұрбанк» ісі бойынша болды, қылмыстық істі қараған сол сот әділетті болды деп санайсыз, ал Астанада жабық әскери трибунал...
- Қаншалықты әділетті өткеніне баға берейін деп тұрған жоқпын, бірақ өткені шындық, кеше ғана жүрген екі адамның жоғалып кеткені, осы күнге дейін табылмағаны да шындық. Рахат Әлиев бұл үшін жауап беруге тиіс. Ал, оның саяси қуғындау жөніндегі тұжырымдарын қарастыру да ойымда жоқ. Меніңше мұндағы мәселе қылмыстық жауаптылықта және мұнда орын алған саясатта, бұл бір бөтен дүние.
Австрияның қазақстандық қылмыстық қудалау жүйесі мен сот органдарының әділеттігіне сенбеуі, сол себепті Рахат Әлиевті бермегені — мәселенің бір шеті. Бірақ мұнда адамдардың жоғалғаны үшін оның қылмыстық жауапкершілікке тартылуы бөлек мәселе емес пе? Менің ойымша қазір Австрияда осы мәселе шешілу үстінде.
Ғилымов мырза мен Қапашеваның Венаға прокурор кеңсесінде куәлік келтіру үшін шақырылуы Австриядағы билік пен сот жүйесі мәселені талқылауда дегенді білдіреді. Олар қалай болғанда да Рахат Әлиевтің жауаптылықтан құтыла алмайтынын түсінеді.
-Питер мырза, сіз лоббист ретінде Венада Армангүл Қапашева мен Әбілмәжін Ғилымовты алып жүрдіңіз, Австрия БАҚ-на сұхбат бердіңіз. Үлкен саясаттан жақсы хабар бар адам болғандықтан сіздің болжамыңыз: Австрия құқық қорғау органдарының әрі қарайғы қимылдары қалай болуы мүмкін?
-Ержан, сізді түзетуге мұрсат етіңіз, мен лоббист емеспін. Бұл жерде әңгіме үкіметтік емес ұйым тарапынан қолдау жөнінде болып отыр. Мен Қазақстандағы және Орта Азияның басқа елдері мен бұрынғы Советтік республикалардағы адам құқтары мәселелерімен, сот жүйесінің ашықтығы мен демократия мәселелерімен айналысамын. Мен осыны атап өткім келеді.
Енді Австрияның сот жүйесі туралы. Бұл іс жүріп жатыр, бірақ көңілдегідей емес, баяу.Сонда да болса тағы қайталап айтқым келеді. Бір жарым жыл бойына жасалған өтініштерден кейін ғана Армангүл Қапашева мен Әбілмәжін Ғилымовты Австрияға прокурор жауап алуға шақырды.
Олар үш күн қатарынан таңертеңнен кешке дейін сұрақтарға жауап берді. Сіздер байқағандай, Австрия газеттері, жетекші басылымдары мен телерадио арналарда көптеген ақпараттар берілді. Сөйтіп бірінші рет бұл адамдар өз көзқарастарын Австрия қоғамына, атап айтқанда прокурорға жеткізе алды. Менің ойымша, бұл жердегі сөз істегі бетбұрыста болып отыр.
Бұл әрине уақытты алады, бірақ кері шегінетін жол жоқ. Менің ойымша, ерте ме кеш пе, Рахат Әлиев сот алдында жауап беретін болады.
- Питер мырза, сіз басқаратын "Еуразия демократия бастамасы" ұйымының Нью-Йоркте кеңсесі бар және Еуропа масштабында кейбір саяси акциялармен айналысады. Сіз Орталық Азиядағы оппозиции өкілдерімен кездесесіз, оларды үлкен деген халықаралық конференцияларда ертіп жүресіз. Бүгін біздің Азаттық радиосына берген сұхбатыңызда және Австрия БАҚ-на берген сұхбаттарыңызда кейбір айтқан мәлімдемелеріңіз Қазақстанның ресми пропагандасымен үндесіп жатады.
-Ержан, сіз атап айтқанда не туралы айтып отырсыз?
-Атап айтқанда, біздің Азаттық радиосына жолдаған хатыңызда сіз Рахат Әлиевпен оның сыбайластары жоғалып кеткен екі банк менеджерін ең соңғы болып көргендер деп жазасыз. Ал бұл аралықта Рахат Әлиев пен Әлнұр Мұсаев оларды ең соңғы болып көргендер Ұлттық қауіпсіздік комитетінің төрағасы мен Қазақстан президенті әкімшілігінің бұрынғы басшысы деп мәлімдейді. Сіздің ойыңызша, халықаралық деңгейде шындықты бұдан әрі қалай қазуға болады?
-Мен және менің әріптестерім айтқандай, бұл сот дәрежесінде болуы керек. Егер Рахат Әлиев өзін кінәсіз деп есептесе және жоғалған банкирлерді ең соңғы болып көргендер басқа адамдар деп мәлімдейтін болса, ол осыны адал және әділ деген Австрия сотында айтсын, дәлелдесін. Егер оның Қазақстанға қайтқысы келмесе және ол айыпты болмаса, бәрін де ашық айтып берсін. Неден қорқады ол?
-Питер мырза, Вашингтон дәліздері сізге жақсы таныс және сіздің ұйымыңыз беделді, сондай-ақ белгілі. Айтыңызшы, сіздің болжамыңыз бойынша, американдық зиялы қауым мен Қазақстаннан келгендермен кездескен американдықтар осы жағдайды қалай қабылдайды? Мұхиттың арғы жағындағы американдық көзқарас қандай?
-Олардың көпшілігі үшін Рахат Әлиев саяси баспана алу үшін Америка билігімен, атап айтқанда Әділет департаментімен түрлі байланыстарды іздеп жүрген болуы керек немесе оның ондай байланыстары бар дегенді естудің өзі тым таңқаларлықтай, күтпеген нәрсе болды. Сондықтан да бұл туралы айтып берудің өзі тым маңызды. Менің әріптестерім айтқандай, Рахат Әлиевтің есімі Америкада жақсы таныс, әрине жақсы жағынан емес.
Дегенмен де, Америка билігіне саясатты жасайтын басқа адамдарың келгенін ескере отырып, (Барак Обама әкімшілігі әлі де жасақталу үстінде, атап айтқанда, мемлекеттік департамент пен Ұлттық қауіпсіздік комитеті) олармен кездесудің және оларға Рахат Әлиев ісінің өзіндік ерекшелігі, ол істің қылмыстық жағы турасында айтып берудің өзі өте маңызды болды. Бізге американдық билік тарабынан Рахат Әлиевтің қандай да бір уәдесіне бола оған саяси баспана берілуіне жол берілмейтіндігі жөнінде мәлімделді.
-Питер мырза, қорытынды тұрғысында саяси істердің сарапшысы ретінде біздің Азаттық радиосына американдық бюрократияның Рахат Әлиев пен оның істеріне қатысты нақты қадамдары қандай болмақ, осыған өз болжамыңыз?
-Менің ойымша, менің және "Тағдыр" қорының жүргізген жұмысының арқасында Рахат Әлиев бұл елде саяси баспана ала алмайды, алдында айтқанымдай, ерте ме, кеш пе оған жауап беруге тура келеді.
-Біздің дөңгелек стол сұхбатымыздың соңында айтайын дегенім, егер әңгімеге қатысушылардың тағы да айтарлары болса, сөз бере аламыз. Біз бүгін қазіргі Қазақстанның тарихындағы осы бір жаңа саяси жұмбақтың шешуін табуға жиналып отырмыз. Мұндай құпиялар Қазақстанда көбейіп барады, біздің бүгін сөз еткеніміздей ондай құпиялардан ең алдымен отбасы, бала мен туған-туыс зардап шегуде. Бұл бүкіл Қазақстан қоғамының көз алдында болып жатқан бірнеше отбасының қайғысы. Армангүл ханым, сіздің айтарыңыз бар ма тағы да?
- Мен ойлаймын, Әлнұр Мұсаев пен Рахат Әлиев сіздің Азаттық радиосында айтылғандар мен жариялымдарды жіті қадағалап отыр деп. Мен оларға қайрылып, егер оларда сәл де болса адами қасиет қалған болса, бізге жоғалтып отырған адамдарымызды табуға көмектессін. Өйткені олар де ата-ана, олардың да ұлдары мен қыздары бар.
Біз ылғи да айтамыз, бізге басқа ешнәрсе керегі жоқ, адамдарымызды қайтарыңдар, біз тіпті сіздерді қудаламаймыз, шындығында бізге басқа түк те керек емес. Мен олардың Жолдас пен Айбарды қайтару үшін қолдан келгеннің бәрін жасағанын қалар едім.
-Рахмет, Армангүл ханым. Гүлнар Темірәлиева ендігі сөз кезегі сізде.
-Мен дәл осы сөздер біздің әңгімеміздің ең бір жақсы нүктесі деп ойлаймын. Рахмет.
-Армангүл Қапашева, Гүлнәр Темірәлиева, Питер Залмаев, барлығыңызға да әңгімелеріңіз үшін рахмет.
Мұхиттың арғы жағында орын алған бұл миссияның ұйымдастырушысы Питер Залмаев басқаратын Нью-Йорктегі «Еуразиялық демократиялық бастама» ұйымы. 2007 жылдың қаңтарында Алматыда із-түссіз жоғалып кеткен "Нұрбанктің" менеджері Жолдас Темірәлиевтің жұбайы мен қарындасы Армангүл Қапашева мен Гүлнәр Темірәлиева Америка құрама штаттарының астанасына барды. Олар Жолдас Темірәлиевтің жоғалуына кінәлі деп санайтын Рахат Әлиевке бассауға берілу мүмкіндігіне тосқауыл қою мақсатында вашингтондық мекемелерге саяси ықпал жасауды көздеген.
Армангүл Қапашева әшкерелеу мақсатында осы шаруамен бірнеше апта бұрын Венада да болып, Австриядағы билікті Рахат Әлиевті қылмыстық жауапкершілікке тартуға итермелеп көрген. 2007 жылдың жаз мезгілінде Австриядағы билік істің саяси астары бар деген уәжбен Әлиевті Қазақстанға беруден бас тартқан болатын.
Армангүл Қапашева, Гүлнәр Темірәлиева және оларды алып жүрген Питер Залмаев 26 ақпанда біздің радио «Азаттық»/ «Азат Еуропа» радиосының Вашингтондағы бюросына келіп, өз сапарларының нәтижесі жайлы әңгімелеп берді. Азаттық радиосының прагалық студиясы арқылы оларға сұрақтар қойып, сұхбат алған әріптесіміз — Ержан Қарабек.
АРМАНГҮЛ ҚАПАШЕВАНЫҢ ПІКІРІНШЕ РАХАТ ӘЛИЕВТІ АМЕРИКАҒА КІРГІЗУГЕ БОЛМАЙДЫ
- Алғашқы сауалымызды Армангүл ханымға қойсақ. Сіздің жуырда Венада болып қайтқаныңызды білеміз, ол — Австриядағы билікке қысым келтіру мақсатында жасаған сапарыңыздың тағы бірі. Рахат Әлиевке қатысты сіз бітіспес бағыт ұстанасыз, Әлиев пен оның серіктеріне қарсы бағытталған қазақстандық соттардың сырттай шешімдерін ашық қолдайсыз, әрі бір кездегі оның қол астындағы банкте жұмыс істеген күйеуіңіздің жоғалып кетуіне оны басты кінәлі адам деп білесіз. Айтыңызшы, вашингтондық сапарыңыз бен веналық сапарыңыздың арасында нендей айырмашылық бар?
- Алдымен кішкентай бір түзету енгізуге тура кеп тұр. Мен Венаға қысым жасау үшін барған жоқпын. Австрия астанасына мені күйеуім мен оның әріптестерін ұрлап кету ісі бойынша куәгер ретінде веналық прокуратура шақыртқан еді. Ал, Вашингтонға келуімізге Рахат Әлиевтің Гиффен ісі және өзге де бірқатар істер бойынша куәлік келтіре алатыны, сол үшін Америка оған куәгер мәртебесін беріп, соның арқасында барлау қызметінің немесе тұтас Американың қорғауында болатыны жайлы түрлі қауесет пен осы турасындағы Әлиевтің вебсайтында жарияланған ақпарат итермеледі. Біріншіден, біздің барудағы мақсатымыз — соның алдын алу, жұртқа Рахат Әлиевтің шын бейнесін таныту. Екіншіден, бүкіл әлемнің, соның ішінде Австрияның да саясатына Американың ықпалы жүреді. Сол себепті біз әділеттік салтанат құрып, Рахат Әлиевтің лайықты жазасын алуына Америкадағы биліктің ықпал етуін қаладық.
- Армангүл ханым, әлемге Рахат Әлиевтің шын бейнесін танытам деген миссиям бар дейсіз. Сіздің ойыңызша ол неден көрініс табады?
- Ол кәдуілгі қылмыскер. Бұл нағыз қылмысты оқиғалар тізбегі. Әрине, ол өзін жұртқа жәбір көрген оппозиционер етіп көрсеткісі келеді, ал мен тағы да қайталап айтам, оқиғаның өрбуіне көз жүгіртсеңіз жетіп жатыр, ол қуғындау басталғанда ғана оппозиционер ретінде көрініп бақты.
- Демек, Алматы мен Астанадағы соттардың Рахат Әлиевке қатысты үкімдері әділ де таза, толық көлемде шығарылды және тек қана кінәлі адамдар жазаға бұйырылды дегеніңізден танбайсыз ғой? Ондаған адам жазаға кесілді ғой.
- Астанадағы сот турасында ештеңе айта алмаймын, оған мен қатысқан жоқпын, оның бізге де қатысы болған жоқ. Ал, Алматыдағы сот жайлы айтар болсам, иә, ол жүз пайыз әділ де таза болды. Сіздің сауалдарыңызға қарасам, қандай да бір күмәніңіз бар сияқты. Есесіне, менің ойымша, оған Қазақстан халқының ешқандай шүбәсі жоқ. Рахат Әлиевтің өзі де бір сұхбатында Қазақстанда мені жек көретін бес-он адам бар деп қалған-тын. Ал, Қазақстанда ол туралы жақсы айтатын ары кетсе 5 адам, онда да туыстарының ішінен табылып қалар.
- Ал, жуырда ғана президент Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстандағы сот жүйесін сынағанына қалай қарайсыз? Қазақстанның басшысы соңғы екі жыл бойына Қазақстанның құқық қорғау жүйесінде жемқорлық асқынып кетті дегенді айтып келеді. Қалай ойлайсыз, бәлкім, Рахат Әлиевтің ісін тергеуде де жаңсақтық пен бұрмалаушылыққа жол берілген шығар?
- Қазақстанда жемқорлықтың үдеп тұрғаны ешкімге құпия да емес және ол дәлелденген... Жемқорлық бір Қазақстанда ғана емес, барлық елде бар, оның жойылуы өте қиын. Алайда Рахат Әлиевтің ісі жаңсақ тергелді, бұрмалаушылық болды дегенге келісе алмаймын, 2007 жылы 31 қаңтарда, яғни біз арызданған сәтте құқық органдарына дер кезінде қимылдауға мұрша бермеді. Рахат Әлиев пен Қаржы полициясы арасында қарсыластық болмағанда менің күйеуім мен оның әріптесі аман-есен ойнап-күліп жанымызда жүрер еді.
- Сіздің ойыңызша Америка құрама штаттары қалай болғанда да оған бассауға алуға мүмкіндік тудыратындай мәртебе бермеу керек қой.
- Әлбетте. Жұрт Рахат Әлиевтің мысалы арқылы зұлымдықтың қайтарымы болатынын білуі керек. Біздегі соттарды әділетсіз, заңдары жетілмеген, азаптау тәсілдері қолданылады деген сылтаумен Австрия оны Қазақстанға бермегені үшін Рахат Әлиев жазадан құтылып кетуге тиіс емес. Қалайда қылмыс жасаған адам жазаға тартылуға тиіс, Рахат Әлиевті үлгі қылып өзін заңнан биік сезінгісі келетіндер ерте ме, кеш пе, әйтеуір бір күні қылмыстың жазаға апарып соғатынын ұғыну керек. Бұл әлем қоғамдастығы үшін, барлық адамдар үшін тамаша бір сабақ болар еді.
- Армангүл ханым, Вашингтонға барған сапарыңыздың бағдарламасы қандай болды? Қандай деңгейдегі лауазымды тұлғалармен және қоғам қайраткерлерімен кездестіңіз?
- Біз құқық мәселелерімен айналысатын сенаторлармен және конгресмендермен кездестік. Қазір Конгресс пен мемлекеттік департамент жасақталу үстінде, біз ықпал етер деген мақсатпен мұңымызды соларға жеткізгіміз келді.
- Сіз кездесіп, әңгімелескен америкалықтар қандай әсерде болды, сіз оларды қалай сезіндіңіз?
- Шынын айтсам, мен таңғалдым. Ол жақтағы жұрт Рахат Әлиевтің кім екенін біледі екен, оның төңірегіндегі оқиғаларға құлақтары қанық, олар бізге жанашырлық танытып, қол ұшын беруге бейілді. Австрияда оның кім екенін білмеген кейіп танытса, Америкадағы жұрт, әсіресе адам құқықтарын қорғау ұйымдары оның есіміне әбден қанық екен. Мемлекеттік департаментте де, Конгресте де бізге кездескен жандардың бәрі жақсы біледі екен.
- Армангүл ханым, австриялық сот төрелігінің ендігі жоспарынан хабардарсыз ба? Өткен аптада бізге Австрия прокуратурасы өкілдері түсіндірме жасады. Олардың айтуынша, Рахат Әлиевке қатысты әлі ешқандай шешім қабылданбаған.
- Өкінішке қарай, әзірге маған да нендей шешім қабылданғаны беймәлім.
- Яғни бүгінгі күні Австрияда Рахат Әлиевке қатысты бір де бір тергеу әрекеті басталмаған және процесуалдық шешім қабылданбаған болды ғой.
- Солай болып тұр.
- Сіз Венаға бірнеше рет бардыңыз, күйеуіңіз Жолдас Темірәлиев және онымен бірге жоғалған Айбар Хасенов оқиғасы қайғы-қасірет пен жұмбаққа толы. Сізге тіпті Рахат Әлиевтің Венадағы үлкен үйіне барудың да сәті түсті, бірақ ол үйінен шықпады. Сіз телефон да шалдыңыз, ол бәрі бір көтермеді. Солай емес пе?
- Иә, солай болды. Оған қосарым, Жолдастың әкесі Венаға екі рет барып, Рахат Әлиевпен не Вадим Кошляковпен, әйтпесе Әлнұр Мұсаевпен кездесуге әрекеттенді. Әкей олармен адамша сөйлесіп, ұлының тағдырынан хабардар болғысы келді. Әуелі әке мен әке болып бейресми жағдайда кездескісі келіп еді, онысынан ештеңе шықпады.
- Яғни, сіздер Рахат Әлиев тұратын үйдің қақпасына дейін бардыңыздар, бірақ ол шықпады да, жауап та бермеді ме?
- Иә, Жолдастың әкесі барғанда да шықпады. Егер ол расында да кінәсіз болса, адам ұқсап шығып, жөнімен түсіндірмес пе еді. Оның орнына ол өзгелерді кінәлі қылғысы келеді. Өткенде ғана өз блогына біреулердің көп ақшаны ұрлап қашқанын айтып, ақпарат шығарып қойыпты. Ал, нақты айғақтар қайда? Қанша рет банк аудиті жүргізілсе де, ештеңе дәлелденген жоқ. Жыл сайын банкте аудит жүргізіліп тұратыны белгілі, тағы халықаралық аудиторлық компанияны да жалдайды. Ал, нақты дәлел кәні, жалаң айып тағу әркімнің де қолынан келеді.
- Рахат Әлиевтің мекен-жайын қалай білдіңіз? Бұл енді өте құпия ақпарат қой.
- Қалай білдім? Интернеттен білдім. Айтпақшы, қазір бар ма екен сол "Куб.кз" интернет сайты, сол сайтта оның үлкен үй сатып алғаны туралы ақпарат болған. Бұл ұмытпасам, 2003 жыл еді. Сол бір сайтта Рахат Әлиевтің мекен-жайы көрсетілген болатын.
- Армангүл ханым, саяси сипатқа ие бола бастаған осынау қасіретті оқиғаның өн бойында жанжалдың қарама-қарсы екі тарабы да халықаралық БАҚ арқылы медиа-науқан жүргізуде. Мұның бәрінде жал құшып, жапа шегіп жатқан сіздің балаларыңыз. Осыдан екі жыл бұрын «Жас алаш» газетінің бір санында сіздің қазақ тілінде берген сұхбатыңызды оқығаным бар, сұхбатыңызда сіз балалардың әкелері не жағдайға ұшырағанын барынша білдірмей келе жатқаныңыз және балаларыңыздың бірде аспанға шар ұшырып, әкеміз тезірек оралсыншы деп тілек тілеп жатқанын көріп қалғаныңыз туралы айтыпсыз. Одан бері екі жыл өтті, қазір балаларыңыз есейіп қалған шығар, осынау оқиға туралы олар не дейді?
- Кешіріңіз, бұл сұраққа жауап беру мен үшін өте ауыр. (Жылайды). Олар әкелерін күнде күтеді. Әкеміз бір келер деп үміттенеді. Балалар осы екі жылда кәдімгідей есейіп қалды, бәрін түсінеді. Әкелері жайында көп сұрай бермеуге тырысады, әсіресе ересектері. Олар күдерін үзген жоқ, үмітін сөндірген жоқ, келетініне сенеді. Одан басқа не келеді қолымыздан.
- Кешіріңіз, әрине, бұл өте ауыр да қайғылы жағдай. Отбасындағы қасірет балаларға сызат түсірмей қоймайды ғой.
ГҮЛНӘР ТЕМІРӘЛИЕВА РАХАТ ӘЛИЕВТІ ГРЕКИЯДАН ДА İЗДЕУГЕ ДАЙЫН
- Енді Гүлнәр Темірәлиеваға бір-екі сұрақ қоюға мұрсат берсеңіздер. Жолдас Темірәлиев пен Айбар Хасеновтың жоғалуына Рахат Әлиев өз қатыстылығын мүлде жоққа шығарады. Рахат Әлиев өзіне қатысты істің қолдан ұйымдастырылғаны туралы әлденеше рет баспасөзде мәлімдеді. Мінеки, оның біздің Азаттық радиосына берген сұхбатынан үзінді тыңдасақ, бар-жоғы 20 секунд. Сіз оның басты дәлеліне не дейсіз?
Рахат Әлиевтің таспадағы даусы: Мен сотқа ешқандай түсініктеме бермеймін, оның үстіне ол президент Назарбаевтың сценарийімен, тапсырысымен сырттай жүргізілген сот. Ол меніңше 2007 жылы маусым айында болған баспасөз-мәслихатында бұл істі сотқа жеткізетіндігін айтып, оны жасырмаған да болатын.
-Гүлнәр ханым, Азаттық радиосына бірінші рет сұхбат беріп отырсыз, сондықтан да көзқарасыңыды білгіміз келеді. Сіз енді қоғамдық қайраткерсіз, Рахат Әлиевтің негізгі бітіспес уәжіне не дейсіз?
- Оның ұстанымы бітіспес дегенді естудің өзі күлкілі. Іс қозғалған бетте оның Австрияға қашып кеткені түсінікті, бұл өзін де өзгені де келеңсіздікке ұшыратып, қылмысты болып қалған кәнігі саясаткердің қолданатын ескі тәсілі екені көрініп тұр. Ондайда шетелге қашып кетіп, өзін ақтауға, жаңадан шыққан диссидент және биліктің қарсыласы ретінде танытуға тырысып бағады.
Одан өзі істеген қылмыс- адам ұрлағаны бойынша басқа қандай жауап күтуге болады. Сіз ол қылмысын мойнына алып, қол қусырып келе қалады деп ойламайсыз ғой. Бұл мүмкін емес. Ал сырттай шығарылған сот шешімдеріне сенбейтін болса, жеке өзі келіп, қасқайып тұрып, сот алдында бетпе-бет жауап бермей ме, оған мүмкіндігі көп еді ғой. Оған сенім жоқ, болған да емес. Ал, әлгі мәлімдемелері — таза пиар, өте сауатты ұйымдастырылған пиар. Меніңше оның сөздеріне Қазақстанда анық ешкім сенбейді, Батыста да солай шығар деп ойлаймын.
- Кейбір қазақстандық саясаттанушылар Рахат Әлиев пен Нұрсұлтан Назарбаев арасындағы жанжалды 2001 жылдан бері бақылап келеді. Сол кезде Қазақстанның бизнес және саяси элитасында жік пайда болып, "Қазақстанның демократиялық таңдауы" оппозициялық қозғалысы пайда болды. Рахат Әлиевтің тұжырымы бойынша, ол билікке ұмтыла бастағанда оны саяси сахнадан ығыстырған. Сосын австриялық айдаудан келе салып, билік биігіне қайта өрледі. Көптеген сарапшылар айтқандай-ақ, жанжалдың басты себебі билік үшін күрес, ал “Нұрбанк” төңірегіндегі дау есеп айырысудың бастау жолы болған. Сіз бұл туралы не айтасыз?
- Оның іс-әрекетіне әрқилы мінездеме беруге болады, әрине билік үшін күрес оның күн тәртібінен түспеген шығар. Өйткені ол өзін халық алдында орнықты адаммын және Нұрсұлтан Назарбаевтың мирасқорымын деп санады. Әулет мүшесі болуы оны биліктен қатты дәмелендірді. Есіңізде болса, бір кезде Қазақстанда монархия орнатуды ұсынған да сол болды. Сөз жоқ, Рахат Әлиев тарапынан болған бұл ұсыныс біздің өркениетті заманымызға жат еді. Жоқ дегенде бұл нонсенс ретінде қабылданды. Тағы-тағысын айтқанда, билікке деген ашкөздік ақыр аяғында қуғынға ұшыратты.
О бастан-ақ ,оның қимыл-қарекетінің жөні түзу, өзі заңды сыйлайтын адам болғанда, тіпті, басқа қасиеттерді былай қойғанда, шыншыл болса, бәлкім басқаша болар ма еді. Бірақ олай болмады ғой, ол жұрттың бизнесін тартып алумен айналысты емес пе, сол үшін де кезінде саяси партия құрылып, адал бизнесмендерді Рахат Әлиевтің қылмысты әрекеттерінен қорғауды алдына мақсат етіп қойды. Әрине мәселенің түп-төркінінде билікқұмарлық жатыр, алайда билікке қандай жолмен барасың, бұл бөлек әңгіме.
Мұның астарында билікке ұмтылу жатқаны аян, шындығында оның Н. Назарбаевпен қайшылыққа, текетіреске баруының өзі сол. Рахат Әлиев билік тұтқасын ұстағысы келді.
Бірақ мұның 2007 жылы 31 қаңтарда болған қасіретті жайтқа қандай қатысы бар? Қылмыстық, қатыгез қылмыс, менің бауырым мен оның әріптесіне қарсы жасалған қасапшылық азаптаудың саяси құлқын мен билікке деген ұмтылысқа қандай қатысы бар. Заңмен қудаланатын кәдуілгі жалаң қылмыс. Бар болғаны осы.
-Гүлнәр ханым, үкіметі 2010 жылы ЕҚЫҰ-на төрағалық етейін деп отырған қазақстандық қоғамда, оның бизнес элитасында, президент Нұрсұлтан Назарбаевтың жақын төңірегіндегілер айналасында осындай мафиялық сипаттағы қылмыстар жасалуы мүмкін дегенге сене аласыз ба?
- "Мүмкін" деген сөзді тырнақшаға алар едім. Сене алмақ тұрмақ, ол анық, сөз жоқ жасалды. Ал, неліктен ондай құбылыс бар деген сұрақтың жауабын Қазақстан халқына сауалнама жүргізіп білуге болатын шығар. Кез келген адам жауап бере алады, олардың арасында саясаткер, социолог, саясаттанушы, әйтпесе заң шығарушы және түрлі топ өкілдері болсын - билік басындағы адамның ойлауға мұршасы жоқ - шексіз билік, жазасыздық, барып тұрған арсыздық, есепсіздік және жеке бастың кемшіліктері деп жауап бере ме деп қорқам.
- Гүлнәр ханым, Армангүл Капашева ханымның Венаға барған сапарынан соң, " Вийнер цайтунг" газеті Армангүл Қапашеваның қайғысы сот ісінің бір ғана жағы деп жазды, демек кейбір Батыс масс-медиасы мен Қазақстандағы БАҚ жағдайды кең ауқымда, ғаламдық тұрғыда сараптауға құлықты. Өйткені «Нұрбанк» ісі олар үшін Қазақстан бизнес-элитасы мінезінің үлгісіндей көрінеді. Саясат төрінен Рахат Әлиев кеткенмен, Қазақстанның бизнес элитасының ұстанымдары өзгерген жоқ. Бүгінде Қазақстан топ-менеджерлерінің бірі Мұхтар Әблязов рейдерлік саясат, яғни жекеменшікті тартып алу, бөліске салу Қазақстан үкіметінің нұсқауымен жүргізілуде деп мәлімдейді. Қоғам қайраткері ретінде бұған не дер едіңіз? «Нұрбанк» ісі мен отбасыңыздың қайғысы — бұл үлкен қоғамдық мәселенің бір ғана көрінісі.
- Қазақстанның банкілік және қаржылық саласында болған соңғы оқиғалар жайлы өкінішке қарай мен түсінік бере алмаймын және де шынын айтсам, бұл мәселені зерделеген жоқпын. Расында да ешнәрсе білмеймін, бірақ екі жыл бұрын орын алған қасіретпен оның қандай бірлігі бар? Меніңше не болғанда да таза қылмыстар мен коммерциялық және қаржылық сипаттағы оқиғалардың арасын ажырату керек.
- Сіз Армангүл Қапашева екеуіңіз «Тағдыр» деген өз ұйымдарыңызды құрып, Рахат Әлиевке қарсы енді саяси құралдармен күрес жүргізуге кірістіңіздер. Сіздер Рахат Әлиев Австрияда болса да, Грекияда болса да оның жасады делініп отырған мафиялық сипаттағы қылмыстары үшін сот алдына әкелінуін талап етесіздер. Австриядағы жағдайы түсінікті, ол жақта Қазақстан елшісі қызметінен кейін қалып, резидент мәртебесін немесе күнделікті сөзбен айтқанда ПМЖ (уақытша мекен-жай мәртебесі) иеленді. Ал Грекияның бұл жерде не қатысы бар?
- Мен толықтай хабардар емеспін, сонда да болса, сенімді дерек көздері Рахат Әлиевте грекиялық паспорт бар екенін айтады. Соған сәйкес, бұл адам, бұл қылмыскер Грекияда болуы мүмкін. Ал жалпы ол Еуропалық Одаққа мүше мемлекеттің паспорты бойынша Еуроодақтың барлық елдерінде еркін жүре алады.
- Яғни, енді сіздер Грекияға жол тартасыздар, ендігі медиа-науқан сол елде жалғасады деп ойлауға бола ма?
- Өкінішке қарай, бұл жөнінде ештеңе айта алмаймын.
ПИТЕР ЗАЛМАЕВ РАХАТ ӘЛИЕВКЕ ҚАРСЫ АСТАНАЛЫҚ АЙЫПТАУЛАРҒА ҚОСЫЛДЫ
- Әңгімемізге Питер Залмаев мырзаның қосылуына мұрсат етсеңіздер. Сіз сырттың адамы болғандықтан бейтарап бақылаушысыз. Мынандай сұраққа не деп жауап берер едіңіз? Қалайша Рахат Әлиев Қазақстан президентінің күйеу баласы кезінде үлкен бизнеспен айналыса жүріп, биік-биік мемлекеттік лауазымдарда болған. Оппозицияның пікірінше, ол демократтарға қарсы қуғын-сүргінді жеке өзі басқарған. Мұндай болу мүмкін бе? Биліктің жоғары сатысында жемқорлық пен мен непотизм болмаса, Рахат Әлиев дәрігерлік және заңгерлік мамандықтары бойынша жұмыс істеп, адам ұрлаған деген айыптаудан аман жүрер ме еді?
- Шамасы бұл мен түсінік беретін мәселе емес. Мен Қазақстанда бірнеше рет болған адаммын. Дегенмен де бұл елді менен гөрі сіз және мындағы әріптестерім жақсырақ білесіздер. Сондықтан Қазақстандағы өмір шындығы турасында сіздердің айтқандарыңыз жөн.
Бірақ менің айтарым — Рахат Әлиевтің бір мезгілде мемлекеттік қызметте де, бизнесте де болғаны заңға қайшы емес шығар шамасы. Мәселе оның биік қызметтерде жүріп, заңсыз әрекеттерге баруында, соның нәтижесінде туындаған жанжалда жазасыздықтың көрініс беруінде. Екі адамның жоғалуына байланысты соңғы оқиғалар адам өміріндегі қасіретке әкеп соқты, біз осыған көбірек көңіл бөлуіміз керек, бас қосуымыздың мақсаты да сол. Өткенді қазбалай бермей, мәселені қазір шешуге тиіспіз, яғни Әлиевті не істеуіміз керек.
Біздің Вашингтондағы да, Венадағы да ескертеріміз осы. Рахат Әлиев істің саяси астарын бар деп мәлімдегенімен де, «Нұрбанктің» екі топ-менеджерінің жоғалғаны үшін жауаптылықта. Ол және оның серіктері жоғалғандарды соңғы рет тірідей көрген адамдар. Біз сот әділдігіне осы жерде қол жеткізгіміз келеді. Ол жоғалғандардың тағдыры не болғаны жөнінде сотта жауап беруге тиіс.
- Питер мырза, «Нұрбанк» топ-менеджерлерін тірі күйінде көрген соңғы адам Рахат Әлиев пен оның серігі дегенде қандай негізге сүйенесіз?
- Сүйенетінім іс материалындағы негіздер. Рахат Әлиев пен оның әріптестерінің ол екеуін алып кетіп бара жатқанын іс материалдары бойынша бірнеше куәгердің растағанын білемін. Куәгер ретінде аталмыш банктің қызметкерлері сөйлеген. Оқиғаға куә болған банк күзетшілері де ант-су ішіп, соны айғақтады. Олардан басқа өзге де мәлімдеме жасай алатын куәгерлер жоқ. Бұл қолдағы жалғыз ақпарат
- Халықаралық демократиялық және сізге мәлім адам құқықтарын қорғау ұйымдары 2008 жылғы баяндамаларында да Қазақстандағы билікті адам құқықтарын және адамның әділ сотқа деген құқығын жиі бұзады деп сынаған. Рахат Әлиев пен оның адамдарына қатысты Алматы мен Астанада сырттай өткен сот мәжілістеріне қандай баға бересіз? Бұл соттар әділетті бола алды ма?
- Біле-білсеңіз, сырттай өткен сот отырыстары біздің алаңдаушылығымызды тудырады. Мен «Еуразиялық демократиялық бастама» компаниясының директоры ретінде өз ұстанымыма сәйкес, бұған дейін Рахат Әлиев пен оның серіктерінің заңды билікті құлатуға әрекеттенді деген саяси айыптаумен Астанада өткен сот көңілімнен шыға қоймады деп мәлімдеп жүрдім. Яғни, сол соттың жабық әскери трибунал болуының өзі алаңдаушылық туғызады, бұл жайында да көптеген ұйымдар мәлімдеме жасады, бірақ мұнда да екі бөлек істі шатастырмау керек.
«Нұрбанк» ісі ашық, таза қылмысты сипатта болды. Сондықтан мұнда аражігін ашып алу керек, Рахат Әлиевтің айтуындағы саяси қуғындау Австрияда бассауғаға қолын жеткізіп, тамаша жемісін берген стратегиясы.
Бір айтып өтерім, мен де, «Тагдыр» белсенділері де Рахат Әлиевті Қазақстанға беруді талап етпейміз. Меніңше Қапашева мен Темірәлиева ханымдарға бұл керек емес, оларға керегі аяулы адамының тағдыры, ал Рахат Әлиев бұл жайында тек сот алдында жауапқа тартылғанда ғана айтуға мәжбүр болады. Сот Австрияда бола ма, жоқ, Ұлыбританияда ма, Грекияда немесе АҚШ-та, әлде өзге бір елде бола ма, бізге бәрі-бір. Мәселе адам тағдырында болып тұр, екі бағытты, саясат пен қылмысты шатыстыруға болмайды.
- Питер мырза, 2008 жылдың қарашасында сіз Женевадағы бір конференцияға қатыстыңыз, жиында БҰҰ-ның азаптауға қарсы комитеті Қазақстандағы жағдайды талқылады. Сол жерде біздің Азаттық радиосына берген сұхбатыңызда Рахат Әлиев ісі бойынша сотталған «16-лық тобы» деп аталатын адамдар азапталған дегенсіз. Ол кезде сіз құқыққорғаушы ретінде Рахат Әлиевке қатысты тергеу мен соттың әділдігіне күмән келтіргенсіз.
- Әбден дұрыс. Мәселе тағы да Қапашева, Темірәлиева ханымдардың күйін кешіп, Рахат Әлиевке құрбан болған жандарға кеп тіреледі. Олардың арасында Королева мен Крайнова деген екі қыз бар. Телестанцияда қызмет еткен бұл екі қыз Рахат Әлиевтің кесірінен жауапкершілікке тартылды. Яғни, Әлиевтің артында қалған нағыз қанды сойқан талайдың сорын қайнатты.
Бірақ не дегенмен «Нұрбанк» қызметкерлеріне қатысты жәйт пен содан өрбіген істің, Рахат Әлиевтің қызметкерлерінің соттан бір-ақ шығуы оқиғаларын өз алдына бөліп қарау керек деп ойлаймын. Әңгіме наурыз айында аяқталған жабық әскери трибунал туралы болып отыр.
- Демек, сіз соттың сипатын да анықтауды ұсынасыз ғой. Бір сот Алматыда «Нұрбанк» ісі бойынша болды, қылмыстық істі қараған сол сот әділетті болды деп санайсыз, ал Астанада жабық әскери трибунал...
- Қаншалықты әділетті өткеніне баға берейін деп тұрған жоқпын, бірақ өткені шындық, кеше ғана жүрген екі адамның жоғалып кеткені, осы күнге дейін табылмағаны да шындық. Рахат Әлиев бұл үшін жауап беруге тиіс. Ал, оның саяси қуғындау жөніндегі тұжырымдарын қарастыру да ойымда жоқ. Меніңше мұндағы мәселе қылмыстық жауаптылықта және мұнда орын алған саясатта, бұл бір бөтен дүние.
Австрияның қазақстандық қылмыстық қудалау жүйесі мен сот органдарының әділеттігіне сенбеуі, сол себепті Рахат Әлиевті бермегені — мәселенің бір шеті. Бірақ мұнда адамдардың жоғалғаны үшін оның қылмыстық жауапкершілікке тартылуы бөлек мәселе емес пе? Менің ойымша қазір Австрияда осы мәселе шешілу үстінде.
Ғилымов мырза мен Қапашеваның Венаға прокурор кеңсесінде куәлік келтіру үшін шақырылуы Австриядағы билік пен сот жүйесі мәселені талқылауда дегенді білдіреді. Олар қалай болғанда да Рахат Әлиевтің жауаптылықтан құтыла алмайтынын түсінеді.
-Питер мырза, сіз лоббист ретінде Венада Армангүл Қапашева мен Әбілмәжін Ғилымовты алып жүрдіңіз, Австрия БАҚ-на сұхбат бердіңіз. Үлкен саясаттан жақсы хабар бар адам болғандықтан сіздің болжамыңыз: Австрия құқық қорғау органдарының әрі қарайғы қимылдары қалай болуы мүмкін?
-Ержан, сізді түзетуге мұрсат етіңіз, мен лоббист емеспін. Бұл жерде әңгіме үкіметтік емес ұйым тарапынан қолдау жөнінде болып отыр. Мен Қазақстандағы және Орта Азияның басқа елдері мен бұрынғы Советтік республикалардағы адам құқтары мәселелерімен, сот жүйесінің ашықтығы мен демократия мәселелерімен айналысамын. Мен осыны атап өткім келеді.
Енді Австрияның сот жүйесі туралы. Бұл іс жүріп жатыр, бірақ көңілдегідей емес, баяу.Сонда да болса тағы қайталап айтқым келеді. Бір жарым жыл бойына жасалған өтініштерден кейін ғана Армангүл Қапашева мен Әбілмәжін Ғилымовты Австрияға прокурор жауап алуға шақырды.
Олар үш күн қатарынан таңертеңнен кешке дейін сұрақтарға жауап берді. Сіздер байқағандай, Австрия газеттері, жетекші басылымдары мен телерадио арналарда көптеген ақпараттар берілді. Сөйтіп бірінші рет бұл адамдар өз көзқарастарын Австрия қоғамына, атап айтқанда прокурорға жеткізе алды. Менің ойымша, бұл жердегі сөз істегі бетбұрыста болып отыр.
Бұл әрине уақытты алады, бірақ кері шегінетін жол жоқ. Менің ойымша, ерте ме кеш пе, Рахат Әлиев сот алдында жауап беретін болады.
- Питер мырза, сіз басқаратын "Еуразия демократия бастамасы" ұйымының Нью-Йоркте кеңсесі бар және Еуропа масштабында кейбір саяси акциялармен айналысады. Сіз Орталық Азиядағы оппозиции өкілдерімен кездесесіз, оларды үлкен деген халықаралық конференцияларда ертіп жүресіз. Бүгін біздің Азаттық радиосына берген сұхбатыңызда және Австрия БАҚ-на берген сұхбаттарыңызда кейбір айтқан мәлімдемелеріңіз Қазақстанның ресми пропагандасымен үндесіп жатады.
-Ержан, сіз атап айтқанда не туралы айтып отырсыз?
-Атап айтқанда, біздің Азаттық радиосына жолдаған хатыңызда сіз Рахат Әлиевпен оның сыбайластары жоғалып кеткен екі банк менеджерін ең соңғы болып көргендер деп жазасыз. Ал бұл аралықта Рахат Әлиев пен Әлнұр Мұсаев оларды ең соңғы болып көргендер Ұлттық қауіпсіздік комитетінің төрағасы мен Қазақстан президенті әкімшілігінің бұрынғы басшысы деп мәлімдейді. Сіздің ойыңызша, халықаралық деңгейде шындықты бұдан әрі қалай қазуға болады?
-Мен және менің әріптестерім айтқандай, бұл сот дәрежесінде болуы керек. Егер Рахат Әлиев өзін кінәсіз деп есептесе және жоғалған банкирлерді ең соңғы болып көргендер басқа адамдар деп мәлімдейтін болса, ол осыны адал және әділ деген Австрия сотында айтсын, дәлелдесін. Егер оның Қазақстанға қайтқысы келмесе және ол айыпты болмаса, бәрін де ашық айтып берсін. Неден қорқады ол?
-Питер мырза, Вашингтон дәліздері сізге жақсы таныс және сіздің ұйымыңыз беделді, сондай-ақ белгілі. Айтыңызшы, сіздің болжамыңыз бойынша, американдық зиялы қауым мен Қазақстаннан келгендермен кездескен американдықтар осы жағдайды қалай қабылдайды? Мұхиттың арғы жағындағы американдық көзқарас қандай?
-Олардың көпшілігі үшін Рахат Әлиев саяси баспана алу үшін Америка билігімен, атап айтқанда Әділет департаментімен түрлі байланыстарды іздеп жүрген болуы керек немесе оның ондай байланыстары бар дегенді естудің өзі тым таңқаларлықтай, күтпеген нәрсе болды. Сондықтан да бұл туралы айтып берудің өзі тым маңызды. Менің әріптестерім айтқандай, Рахат Әлиевтің есімі Америкада жақсы таныс, әрине жақсы жағынан емес.
Дегенмен де, Америка билігіне саясатты жасайтын басқа адамдарың келгенін ескере отырып, (Барак Обама әкімшілігі әлі де жасақталу үстінде, атап айтқанда, мемлекеттік департамент пен Ұлттық қауіпсіздік комитеті) олармен кездесудің және оларға Рахат Әлиев ісінің өзіндік ерекшелігі, ол істің қылмыстық жағы турасында айтып берудің өзі өте маңызды болды. Бізге американдық билік тарабынан Рахат Әлиевтің қандай да бір уәдесіне бола оған саяси баспана берілуіне жол берілмейтіндігі жөнінде мәлімделді.
-Питер мырза, қорытынды тұрғысында саяси істердің сарапшысы ретінде біздің Азаттық радиосына американдық бюрократияның Рахат Әлиев пен оның істеріне қатысты нақты қадамдары қандай болмақ, осыған өз болжамыңыз?
-Менің ойымша, менің және "Тағдыр" қорының жүргізген жұмысының арқасында Рахат Әлиев бұл елде саяси баспана ала алмайды, алдында айтқанымдай, ерте ме, кеш пе оған жауап беруге тура келеді.
-Біздің дөңгелек стол сұхбатымыздың соңында айтайын дегенім, егер әңгімеге қатысушылардың тағы да айтарлары болса, сөз бере аламыз. Біз бүгін қазіргі Қазақстанның тарихындағы осы бір жаңа саяси жұмбақтың шешуін табуға жиналып отырмыз. Мұндай құпиялар Қазақстанда көбейіп барады, біздің бүгін сөз еткеніміздей ондай құпиялардан ең алдымен отбасы, бала мен туған-туыс зардап шегуде. Бұл бүкіл Қазақстан қоғамының көз алдында болып жатқан бірнеше отбасының қайғысы. Армангүл ханым, сіздің айтарыңыз бар ма тағы да?
- Мен ойлаймын, Әлнұр Мұсаев пен Рахат Әлиев сіздің Азаттық радиосында айтылғандар мен жариялымдарды жіті қадағалап отыр деп. Мен оларға қайрылып, егер оларда сәл де болса адами қасиет қалған болса, бізге жоғалтып отырған адамдарымызды табуға көмектессін. Өйткені олар де ата-ана, олардың да ұлдары мен қыздары бар.
Біз ылғи да айтамыз, бізге басқа ешнәрсе керегі жоқ, адамдарымызды қайтарыңдар, біз тіпті сіздерді қудаламаймыз, шындығында бізге басқа түк те керек емес. Мен олардың Жолдас пен Айбарды қайтару үшін қолдан келгеннің бәрін жасағанын қалар едім.
-Рахмет, Армангүл ханым. Гүлнар Темірәлиева ендігі сөз кезегі сізде.
-Мен дәл осы сөздер біздің әңгімеміздің ең бір жақсы нүктесі деп ойлаймын. Рахмет.
-Армангүл Қапашева, Гүлнәр Темірәлиева, Питер Залмаев, барлығыңызға да әңгімелеріңіз үшін рахмет.
