«Қазақстан Республикасының ең қымбат қазынасы – адам және адамның өмiрi, құқықтары мен бостандықтары. ...Мемлекеттiк билiктiң бiрден-бiр бастауы – халық» (Қазақстан республикасы конституциясының 1-бабы).
Себебі жыл бойы интернеттен Ютуб видеосайты арқылы тарап жатқан «К+» телеарнасының жаңалықтарын көріп, шыжыған шілдеде ереуілге шыққан маңғыстаулық жігіттер мен аналарға іштей қолдау білдіріп жүргендердің бірі едім. Жаңаөзендегі халықтың қырғынға ұшырағанын естіген бойда «Фейсбук», «Мой мир» желілерінде дос, туыс, таныс-тамырдың барлығына бірдей хат жіберіп, «Жаңаөзен», «Жаңаөзен. Маңғыстау. Шетпе.» деп жазылған, ортасында қара лента бейнеленген jpeg форматындағы суретті тараттым.
«Барлығыңызға Жаңаөзендіктерді қолдау білдіруіңізді, қаза болғандарды еске алу мақсатында осы суретті профиль суреті ретінде қоюларыңызды сұраймын» деп меседж жаздым. Телефон шалып «Жаңаөзенде сондай да сондай болыпты ғой, сен қалай ойлайсың?» деп сұрастырдым.
Әркім әрқалай қабылдады, бірі «әрине, қолдаймыз» деп профиль суретін «Жаңаөзенге» ауыстырса, екіншісі «өздеріне де сол керек, бай дейді ғой «Хабардан» көрсетті, ең төмен айлығы 130 мың екен, несі бар көтеріліп, елдің берекесін алып» деп қатқыл жауап берді, үшіншісі ақыл айтқансып «биліктің шектен шыққаны рас. Бірақ осындай хат таратып, көтерілісші жаңаөзендіктерге рухани қолдау білдірейік деп жүргеніңді органдар білсе біттің, құртады. Тыныш қана, артты қысып жүр» деді.
Менің мұны жазып отырғандағы мақсатым – «біреу былай айтты», «біреу олай айтты» деп жұртымды, айналамды сынап-мінеу емес. Болған жайға байланысты ел-жұрттың көзқарасын жалпы салыстыру, бағалау еді. Бірақ түрлі адамдардың Жаңаөзенге қатысты ойларын салыстыруға да, бағалауға да мүмкін еместігін кейінірек түсіндім.
Себебі, жалпы жұртқа Жаңаөзендегі полицияның халықты қойша қырған әрекеті туралы сұмдық хабар біркелкі жетпей жатыр. Көпшілік «Хабардың» көпірмесі мен «Қазақстанның» лепірме жаңалықтарын көріп, болған жайға тек біржақты баға берген биліктің ойындағысын естіп, тыныш отыр. Жұрттың ақпаратқа қол жетімділігі де әртүрлі. Біріміз тек көлігімізде кетіп бара жатып «Қазақ радиосын» тыңдаймыз, біріміз кешке ғана үйге келіп теледидарды қосып каналдарды айналдырамыз.
Ал еліміздегі радиолар мен телеарналар түгелімен билік басындағылардың бақылауында екені белгілі. Маңғыстауда болып жатқан оқиғалардың шындығын негізінен интернет арқылы таратып жатқан «К+», «Стан ТВ» телеарналары мен Азаттық радиосының хабарлары алыстағы ауыл түгілі, кейбір қала қазағына да осы себептен жеткен жоқ.
Бұл аздай аталған арналар қазір қуғандауға түсті. «Азат» ЖСДП партиясы мен тіркелмеген «Алға» партиясының басшылары тергеуге алынып, бірсыпырасы абақтыда отыр. ҰҚК қызметкерлері тергеуге алып, қысымға ұшыратып жатыр. Осындай репрессияларды көрген саяси сауатты халықтың бір бөлігі ашық наразылыққа шығуға бата алмай қорқып отыр. «Көп асқанға бір тосқан» - деген, бұл қорқыту, үркіту қашанға дейін жалғаспақ? Халық биік пе, биліктің тізгінін уысына ұстағандар биік пе?
Ақпараттық шектеу мен биліктің позициясынан тыс басқаша ойларды айтатын БАҚ-дарын қуғындау билікке еш абырой әпермейді. Бір адам мен оның «шаш ал десе, бас алатын» жандайшаптарынан шаршаған ел-жұрт әділ сайлауды аңсайды. Әділетсіздік, теңсіздік, кемсітушік жойылып елімізде шын мәніндегі боямасыз демократиялық қоғам орнайды деп үміттенем. Жала мен қуған сүргінге ұшыраған Жаңаөзен халқына шын жүректен қайғысына ортақтасып көңіл айтамын.
Жаңаөзендіктердің ақталып шығатынына, сыбайлас жемқорлық пен жеке басқа табынушылықтың батпағына айналған биліктің тазаратынына сенімдімін. «Қара қазан, сары баланың қамы үшін», өздерін тиесілі жалақыны талап етіп ереуілге шыққан жаңаөзендіктердің еш жазығы жоқ. Бүгінгі күніміз ертеңгі тарих. Сөзімді Бауыржан Халиолла ақынның өлеңімен аяқтасам деп едім:
«Беу, Жаңаөзен, даңқтысың, дарасың,
Болашаққа пәк күйіңде барасың».
