Ташкенттің өтініші бойынша ұсталып, 12 ай экстрадициялық қамауда болған қарақалпақ белсендісі Расул Жұманиязов Астанадағы изолятордан босап шықты. Жұманиязовтың босатылғанын 29 наурызда Адам құқығы жөніндегі Түркімен Хельсинки қоры хабарлады. Құқық қорғау тобының мәліметінше, 32 жастағы белсенді тергеу изоляторынан 25 наурызда шыққан.
Өзбекстанда іздеу жариялануына байланысты Жұманиязов 2024 жылы наурызда Астанада ұсталған. Өзбекстанда арнайы қызметтің қудалауына байланысты Қазақстанға 2022 жылы наурызда өткен. Түркімендік Хельсинки қорының хабарлауынша, Өзбекстанда оған "қоғамдық тәртіп пен қоғам қауіпсіздігіне қатер төндіретін материалдарды әзірлеу, сақтау, тарату және көрсету" бабы бойынша айып тағылған. Мәселе белсендінің Қарақалпақстаннан кетпей тұрып әзірлеген видеосы жөнінде болып отыр.
Расул Жұманиязов - Өзбекстан билігінің өтініші бойынша Қазақстанда ұсталып, қамауда болған соңғы қарақалпақ белсендісі.
Ақпан айында қарақалпақ диаспорасының жетекшісі Ақылбек Мұратбай да бір жыл экстрадициялық қамаудан кейін изолятордан босап шыққан еді.
Қазақстан босқын мәртебесін сұраған Ақылбек Мұратов және тағы бес белсендінің өтінішін қанағаттандырмаған. Бұлар: Жангелді Жақсымбетов, Зиуар Мирманбетова, Раиса Құдайбергенова, Тілеубике Юлдашева және Қошқарбай Төремұратов. Алғашқы төртеуі былтыр АҚШ-қа кеткен. Төремұратовқа Польша босқын мәртебесін берген.
Қазақстанда ұсталған белсенді Ринат Утамбетовті билік 2024 жылы желтоқсанда еліне экстрадициялаған. Құқық қорғаушылардың мәліметінше, Утамбеков баспана беру туралы өтінішін тоқтатуды сұрап, "өз еркімен" отанына кетуге келіскен. Ол Нөкістегі тергеу изоляторында отыр, жуырда соты басталды. Оған "билік органының заңды қызметіне кедергі жасау" және "қоғамға қатер төндіретін материалды алдын ала сөз байласып, интернет арқылы тарату" бабы бойынша айып тағылған.
- 2022 жылы Өзбекстан билігі референдумға шығаруға ұсынған Конституцияның жаңа жобасында Қарақалпақстанның егемендігі мен Өзбекстаннан бөлініп шығу құқығы туралы баптардың болмауы Қарақалпақстанда елдің наразылығын туғызды. Мұның соңы қақтығысқа ұласып, ресми дерек бойынша 21 адам өліп, 200-ден астам адам жараланған. Құқық қорғаушылар бұдан да көп адам өлген болуы мүмкін деп санайды.
- Көтеріліс Қарақалпақ астанасы - Нөкісте басталғандықтан, ол "Нөкіс оқиғасы" аталып кетті. Наразылықтан кейін Ташкент халық пікірін ескеретінін айтып, даулы өзгерістерден бас тартқан. Бірақ құқық қорғаушылар қарсылық білдірген қарақалпақ белсенділерін жазалап, қудалауды күшейткенін айтқан. Қазақстанда Өзбекстан өтінішімен қарақалпақ белсенділері ұстала бастады.