Екі ай сепаратистер билеген, кейін үкімет әскері шабуылдаған Луганскінің мыңдаған тұрғыны Украинаның басқа аймағына бассауғалап кетті. Азаттық тілшісі сол босқынның бірімен әңгімелесті.
БҰҰ-ның Босқындар жөніндегі жоғары комиссариатының есебіне қарағанда, Қырым Ресейге өтіп, Украинаның шығыс аймақтарында қақтығыс басталғалы 10 мыңға жуық адам басқа өңірлерге босып кеткен. Олардың үштен бірі – балалар.
Босқындар арасында екі рет көшуге мәжбүр болғандар бар. Қырымнан қашқандар алдымен шығыс Украинаға орнықса, мұнда қақтығыс басталғанда Украинаның ішкері аймақтарына тағы көшкен.
Олардың 45 пайызы Украинаның орталығына барып қоныстанса, 26 пайызы елдің батыс аймақтарына бірақ өткен. Босқындардың көбі Киев тұрғындарымен араласып кеткендіктен, онша көзге түсе бермейді. Азаттықтың Орыс қызметінің тілшісі туған қаласы Луганскіден Киевке қоныс аударған блогшы, әрі публицист Сергей Ивановпен сұхбаттасты.
«ЛУГАНСК ТЕРРОРШЫЛАР ҚОЛЫНДА»
Азаттық: - Луганскіде үкімет бар ма, әлде анархия орнаған ба?
Сергей Иванов: - Де-юре үкімет бар. Қалада губернатор Ирина Верыгина, қауіпсіздік органының басшысы, аймақтың күнделікті тіршілігін реттеп отыратын органдардың бәрі бар. Алайда олардың жұмыс істеуіне Бас прокуратура «террорлық ұйым» деп жариялаған «Луганск халық республикасы» аталатын «үкімет» кедергі келтіріп отыр. Сондықтан әзірге Луганск Украина қарамағында деп айту қиын. Луганск облысын әлі терроршылар билеп отыр. Олардың көбі – Ресей азаматтары, Кремльге бағынатын кавказдық ұйымдардың мүшелері және жалдамалы жауынгерлер. Терроршылар арасында қылмыскерлер де көп, мәселен түрмеден шыққандардың «Донбасты қорғаушылар» тобы да сонда жүр. Олардың бәрі «билікке» қатар келген.
Азаттық: - Луганскіде заңды әкімшілік орындары бар ма, әлде олардың көбі облыс аумағынан көшіп кеткен бе?
Сергей Иванов: - Олар Сватово және Старобильск қалаларына барып орныққан. Луганскінің солтүстігінде украинтілді халық тұрады. Өзін-өзі қорғау жасақтары алдымен осында пайда болды. Бүлікшілер мұнда дендеп ене алмады, себебі олар келгенде алдарынан қару асынған 700-ге тарта «сарбаз» шығып «бізден аулақ жүргендерің жөн» деген.
Бұл облыста ауыл шаруашылығымен айналысатын аудандар және өнеркәсіп өңірлері бар. Өнеркәсіпте көбінесе кедей адамдар істейді. Себебі мұндағы бір заманда дамыған көмір өндірісі комсомолдан шыққан «пысықтар» мен басқа да адамдардың кесірінен құрып, жойылған. Кейін заңсыз өндіріс орындары көбейді. Оған қоса, Ресейдің кісіні "зомби" қылатын телеарналары үнемі қосулы тұрады. Бұл процестер облыста төменгі таптың үлкен бір армиясын қалыптастыруға әсер етті. Ал солтүстікте жағдай тәуір. Онда Полтава, Хмельницкий облыстарындағыдай фермерлер көп. Диқандардың проблемалары да басқа. Қару кезенген ресейлік басқыншыларды, жалдамалыларды, әртүрлі бұзақылардың халықты тонап жатқанын көрген соң олар балаларын, жерін және бар байлығы - егістігін қорғау үшін жұмылуға мәжбүр болды.
«АҚША ТАБУДЫҢ ОҢАЙ ЖОЛЫ – КІСІ ҰРЛАУ»
Азаттық: - Кейінгі апта күшейе түскен террорға қарсы операциядан нәтиже шығып жатыр ма?
Азаттық: - Донбаста ондаған, тіпті жүздеген адамның кепіл-қамақта отырғанын білеміз. Луганскіде де тұтқында отырғандар бар. Олар қанша адам? Арасында ел білетін кісілер бар ма?
Сергей Иванов: - Жұрт біледі деген адамның бәрі босатылды. Дегенмен күн сайын кісі жоғалады. Арғы күні 30 адамды ұстап әкетті. Оларды құн төлеп босатып алды. Әрқайсысына орта есеппен 5 мың АҚШ доллары төленді. Бұл – ақша табудың жылдам әдісі, әрі Қадыровтың тұсындағы Шешенстандағы жағдайға ұқсайды. Қолға түсіретіндері - негізінен қауіпсіздік қызметкерлері. Оларды кім, қалай әкеткенін тергеу анықтай жатар, әзірге Украина қауіпсіздік қызметінің екі өкілі кепілде отыр. «Еуромайдан» белсенділерін де әкетіп жатыр. Оларды да тек құн төлеп немесе араға таныстарды салу арқылы ғана босатып жатыр.
«ОРЫС БОЛСАМ ДА, РЕСЕЙДІ КЕШІРМЕЙМІН»
Азаттық: - Аймақтан қанша адам көшіп кетті?
Сергей Иванов: - Ресми мәліметтер бойынша, Донецкіден 15 мың адам басқа аймақтарға кеткен. Бірақ мен босқындар бұдан үш есе көп дер едім. Пойыздар аузы-мұрнынан толып кетіп жатыр. Луганскінің өзінен 20-25 мыңдай адам көшкен шығар.
Азаттық: - «Луганск халық республикасы» жойылып, баяғы өмір қайта басталуы мүмкін бе, әлде жағдай түзелместей өзгерді ме?
Сергей Иванов: - Түзелмейді демеймін. Бірақ Луганск енді ешқашан бұрынғыдай болмайды. Меніңше, мұнда бейбітшілікті нығайту үшін жаңа армия лагерьлерін әкеліп, әскерді күшейту керек. Бұрынғы әскери лагерьдің көбі жабылып, жері сатылып кеткен. Украина НАТО құрамына кірген соң Ресейге жақын жерден әскери база тұрғызу қажет болады. Ресей біздің сыртқы саясатымызды құрметтеуді үйренбейінше, бұл елмен бейбіт өмір сүре алмаймыз. Израиль сияқты біз де тас-түйін бекінуге мәжбүр боламыз. Басқалар сияқты мен де конституцияның 25-бабына өзгеріс енгізіп, кісіні азаматтығынан айырып, елден қууға тыйым салатын ережені алып тастау керек деп санаймын. Үш жолақты ту ұстап жүргендерді азаматтығынан айырып, Ресейге депортациялау керек. Ресейге кеткілері келсе, кете берсін. Вышний Волочекте, не Челябинскіде тұрсын. Бұған қоса, шекарада дуал тұрғызу керек. Бос жатқан нысандар көп, олардың бетон кірпіштерінен қарауыл мұнаралары бар биік дуал тұрғызуға болады. Кейін Ресей демократиялық елге айналғанда қайта сөйлесе бастаймыз. Өз басым болашақты осылай елестетемін. Айтқандарым тым радикалдық болып көрінсе, кешірім өтінем. Әке-шешем – орыс, мамандықтары – филолог. Нағыз орыс шаңырағында туып-өстім. Орыс халқын жақсы көремін, қастерлеймін. Бірақ Ресейдің бізге жасаған озбырлығын ешқашан кешіре алмаймын.
(Люк Джонсонның сұхбатын ағылшын тілінен аударған – Мұхтар Екей)
Босқындар арасында екі рет көшуге мәжбүр болғандар бар. Қырымнан қашқандар алдымен шығыс Украинаға орнықса, мұнда қақтығыс басталғанда Украинаның ішкері аймақтарына тағы көшкен.
Олардың 45 пайызы Украинаның орталығына барып қоныстанса, 26 пайызы елдің батыс аймақтарына бірақ өткен. Босқындардың көбі Киев тұрғындарымен араласып кеткендіктен, онша көзге түсе бермейді. Азаттықтың Орыс қызметінің тілшісі туған қаласы Луганскіден Киевке қоныс аударған блогшы, әрі публицист Сергей Ивановпен сұхбаттасты.
«ЛУГАНСК ТЕРРОРШЫЛАР ҚОЛЫНДА»
Азаттық: - Луганскіде үкімет бар ма, әлде анархия орнаған ба?
Сергей Иванов: - Де-юре үкімет бар. Қалада губернатор Ирина Верыгина, қауіпсіздік органының басшысы, аймақтың күнделікті тіршілігін реттеп отыратын органдардың бәрі бар. Алайда олардың жұмыс істеуіне Бас прокуратура «террорлық ұйым» деп жариялаған «Луганск халық республикасы» аталатын «үкімет» кедергі келтіріп отыр. Сондықтан әзірге Луганск Украина қарамағында деп айту қиын. Луганск облысын әлі терроршылар билеп отыр. Олардың көбі – Ресей азаматтары, Кремльге бағынатын кавказдық ұйымдардың мүшелері және жалдамалы жауынгерлер. Терроршылар арасында қылмыскерлер де көп, мәселен түрмеден шыққандардың «Донбасты қорғаушылар» тобы да сонда жүр. Олардың бәрі «билікке» қатар келген.
Азаттық: - Луганскіде заңды әкімшілік орындары бар ма, әлде олардың көбі облыс аумағынан көшіп кеткен бе?
Сергей Иванов: - Олар Сватово және Старобильск қалаларына барып орныққан. Луганскінің солтүстігінде украинтілді халық тұрады. Өзін-өзі қорғау жасақтары алдымен осында пайда болды. Бүлікшілер мұнда дендеп ене алмады, себебі олар келгенде алдарынан қару асынған 700-ге тарта «сарбаз» шығып «бізден аулақ жүргендерің жөн» деген.
Бұл облыста ауыл шаруашылығымен айналысатын аудандар және өнеркәсіп өңірлері бар. Өнеркәсіпте көбінесе кедей адамдар істейді. Себебі мұндағы бір заманда дамыған көмір өндірісі комсомолдан шыққан «пысықтар» мен басқа да адамдардың кесірінен құрып, жойылған. Кейін заңсыз өндіріс орындары көбейді. Оған қоса, Ресейдің кісіні "зомби" қылатын телеарналары үнемі қосулы тұрады. Бұл процестер облыста төменгі таптың үлкен бір армиясын қалыптастыруға әсер етті. Ал солтүстікте жағдай тәуір. Онда Полтава, Хмельницкий облыстарындағыдай фермерлер көп. Диқандардың проблемалары да басқа. Қару кезенген ресейлік басқыншыларды, жалдамалыларды, әртүрлі бұзақылардың халықты тонап жатқанын көрген соң олар балаларын, жерін және бар байлығы - егістігін қорғау үшін жұмылуға мәжбүр болды.
«АҚША ТАБУДЫҢ ОҢАЙ ЖОЛЫ – КІСІ ҰРЛАУ»
Азаттық: - Кейінгі апта күшейе түскен террорға қарсы операциядан нәтиже шығып жатыр ма?
Сергей Иванов.
Сергей Иванов: - Әрине. Маусымның 6-сы күні олар (Украина армиясын айтады – ред.) екі базаны бомбалап, біраз терроршыны өлтірді. Біз қатал тәртіпке көшуіміз керек. Украина аумағына заңсыз түрде қару кіргізген адам – терроршы, сондықтан оның көзін жою керек. Меніңше, Америкада да, Ресейде де, басқа өркениетті елдердің барлығында да сондай қағида бар. Ал қалған азаматтардың мемлекетке деген сенімін ояту үшін уақыт керек. Құдайға шүкір, біз қазір осы жолға түстік, ал Ресей кешеуілдеп қалды. Бұл елдің территориясы тым үлкен, сондықтан Ресейде бұл процесті іске асыру қиынға соғатын сияқты. Мен Ресейге жаманшылық тілеп отырғам жоқ, бірақ тарихтың өзі осыны айтады. Ресейдегі революцияның ар жағы неге ұласқанын өзіңіз де білесіз.Азаттық: - Донбаста ондаған, тіпті жүздеген адамның кепіл-қамақта отырғанын білеміз. Луганскіде де тұтқында отырғандар бар. Олар қанша адам? Арасында ел білетін кісілер бар ма?
Сергей Иванов: - Жұрт біледі деген адамның бәрі босатылды. Дегенмен күн сайын кісі жоғалады. Арғы күні 30 адамды ұстап әкетті. Оларды құн төлеп босатып алды. Әрқайсысына орта есеппен 5 мың АҚШ доллары төленді. Бұл – ақша табудың жылдам әдісі, әрі Қадыровтың тұсындағы Шешенстандағы жағдайға ұқсайды. Қолға түсіретіндері - негізінен қауіпсіздік қызметкерлері. Оларды кім, қалай әкеткенін тергеу анықтай жатар, әзірге Украина қауіпсіздік қызметінің екі өкілі кепілде отыр. «Еуромайдан» белсенділерін де әкетіп жатыр. Оларды да тек құн төлеп немесе араға таныстарды салу арқылы ғана босатып жатыр.
«ОРЫС БОЛСАМ ДА, РЕСЕЙДІ КЕШІРМЕЙМІН»
Азаттық: - Аймақтан қанша адам көшіп кетті?
Сергей Иванов: - Ресми мәліметтер бойынша, Донецкіден 15 мың адам басқа аймақтарға кеткен. Бірақ мен босқындар бұдан үш есе көп дер едім. Пойыздар аузы-мұрнынан толып кетіп жатыр. Луганскінің өзінен 20-25 мыңдай адам көшкен шығар.
Азаттық: - «Луганск халық республикасы» жойылып, баяғы өмір қайта басталуы мүмкін бе, әлде жағдай түзелместей өзгерді ме?
Сергей Иванов: - Түзелмейді демеймін. Бірақ Луганск енді ешқашан бұрынғыдай болмайды. Меніңше, мұнда бейбітшілікті нығайту үшін жаңа армия лагерьлерін әкеліп, әскерді күшейту керек. Бұрынғы әскери лагерьдің көбі жабылып, жері сатылып кеткен. Украина НАТО құрамына кірген соң Ресейге жақын жерден әскери база тұрғызу қажет болады. Ресей біздің сыртқы саясатымызды құрметтеуді үйренбейінше, бұл елмен бейбіт өмір сүре алмаймыз. Израиль сияқты біз де тас-түйін бекінуге мәжбүр боламыз. Басқалар сияқты мен де конституцияның 25-бабына өзгеріс енгізіп, кісіні азаматтығынан айырып, елден қууға тыйым салатын ережені алып тастау керек деп санаймын. Үш жолақты ту ұстап жүргендерді азаматтығынан айырып, Ресейге депортациялау керек. Ресейге кеткілері келсе, кете берсін. Вышний Волочекте, не Челябинскіде тұрсын. Бұған қоса, шекарада дуал тұрғызу керек. Бос жатқан нысандар көп, олардың бетон кірпіштерінен қарауыл мұнаралары бар биік дуал тұрғызуға болады. Кейін Ресей демократиялық елге айналғанда қайта сөйлесе бастаймыз. Өз басым болашақты осылай елестетемін. Айтқандарым тым радикалдық болып көрінсе, кешірім өтінем. Әке-шешем – орыс, мамандықтары – филолог. Нағыз орыс шаңырағында туып-өстім. Орыс халқын жақсы көремін, қастерлеймін. Бірақ Ресейдің бізге жасаған озбырлығын ешқашан кешіре алмаймын.
(Люк Джонсонның сұхбатын ағылшын тілінен аударған – Мұхтар Екей)