13 ақпанда Нұр-Сұлтан мен Ақмола облысының кей өңірлерінде Қаңтар қырғынында қаза болғандарды еске алып, қаралы митинг өткізуге тырысқандардың үйін полиция күзетіп, кейбірін көшеден алып кеткен.

Танымал марафоншы Марат Жыланбаев та бұл күні үйін полиция өкілдерінің қарауылдағанын айтады. Ол жекеменшік үйінің басқа қақпасынан көлігімен шығып, Нұр-Сұлтанда митинг өтуге тиіс қалалық әкімдік маңына келген.

- Көлігімді әкімдікке жақын маңдағы стадионға қалдырып, әкімдікке дейін жүгіріп келдім. Полиция байқап қалып тоқтатпақшы болды. "Жүгіріп жүрмін" деп әрі қарай кете бердім. Бір топ полиция қуды. Әкімдік алдын қоршап қойған шарбақтан секіріп өтіп, мойныма салып алған Қазақстан туын жайып ұстап жүгіре бердім. Ұстап алып Сарыарқа аудандық полиция бөлімшесіне әкелді,- деді ол.

Ол жерде марафоншыны суретке түсіріп, шетелдегі оппозиционер Мұхтар Әблязовқа қатысы бар-жоғын сұраған.

- Тоқаевтың бұйрығынан кейін полиция мен әскердің бейбіт адамдарды атқанына 40 күн болды. Соны еске алуға келдім дедім. Үш сағаттан соң жіберді. Бұл жер маған бұрыннан таныс, осымен төртінші мәрте келіп тұрмын,- дейді Жыланбаев.

Марафоншы өзімен бірге полиция бөлімшесінде Қуат есімді белсенді мен тағы бір қала тұрғыны болғанын айтады. Олардың бірін митингіге, екіншісін саяси қуғын-сүргін ескерткішіне гүл шоғын қоюға барғанда ұстап алып кеткен.

Полиция қызметкерлері Нұр-Сұлтанда азаматтық белсенді Алмаз Матайды да 13 ақпанда таңертең жұмысқа кетіп бара жатқан жерінен ұстап алып кетті. Азаматтық белсенділер Нұрсұлтан Тастаев, Әсет Кенжебеков, Марат Мұсабевтың есіктерін полиция күзетті. Бұл туралы белсенділер Facebook желісінде хабарлады.

Жексенбі күні таңертең Көкшетау қаласынан Марат Жанұзақовты учаскелік полиция үйінен алып кетті. Бұл туралы оның қызы Айман Жанұзақова Facebook парақшасында хабарлады. Бұл күні Ақмола облысының Шортанды ауданында тұратын азаматтық белсенді Амангелді Жахин де полиция бөлімшесіне шақырылды.

Ақмола облыстық полиция департаментінің баспасөз орталығы Марат Жанұзақовтың "қылмыстық іске куәгер" ретінде шақырылғанын хабарлады. Бірақ қандай іс екенін нақтыламады.

Бұл күні еске алу жиындары Қазақстанның көптеген өңірінде өтті. Оның көбі полицияның қудалауымен аяқталды. Маңғыстау облысының Жетібай кентінде ауыл тұрғындары қой сойып, Қаңтар қырғыны құрбандарының рухына дұға оқыды.

13 ақпанда Алматыда Қаңтар қырғынында қаза болғандарды еске алуға арналған митингі өтті. Митингіде белсенділер, саясаткерлер, қала тұрғындары биліктің бейбіт халыққа оқ атқанын айыптап, осы оқиғадан кейін түрмеге қамалғандарды азаптауды доғаруды, ұсталғандарды босатуды талап етті. Шара кезінде президент Қасым-Жомарт Тоқаевқа импичмент жариялау туралы да ұсыныс айтылған.

Біріккен ұлттар ұйымының адам құқықтары комитеті Қаңтар құрбаны Русланбек Жұбаназаровтың қазасы бойынша қазақстандық құқық қорғаушылар шағымын қабылдады. Бұл жөнінде "Халықаралық құқықтық бастама" ұйымының заңгері Амангелді Шорманбаев әлеуметтік желідегі парақшасында хабарлады.

Оның айтуынша, 2022 жылғы қаңтарда Ақтөбеде өлтірілген Жұбаназаровтың өмір сүру құқығы, сотта қорғану құқығы бұзылған. "Күштік орган қызметкерлері Қаңтар оқиғасы кезінде жан-жаққа оқ атып, қарусыз адамды өлтірген. Қылмыстық іс [қылмыс құрамы] болмағандықтан тоқтатылды, кейін біз араласқан соң тіпті құпия қылып тастады" деп жазды Шорманбаев.

Олар бұл іс бойынша Қазақстанның Конституциялық сотына да арыз берген, бірақ сот істі қараудан бас тартқан. Шорманбаев БҰҰ Адам құқықтары комитетінің шағымды қабылдауын "өте маңызды іс" деп атады.

Істің БҰҰ деңгейіне жетуіне қатысты марқұм Жұбаназаровтың қарындасы да пікір білдірді.

"Біз күресті тоқтатқан емеспіз. Тоқтатпаймыз да. Өйткені ағам жазықсыз оққа ұшты. БҰҰ-ның біздің арызымды қабылдауы өшуге жақындаған үміт отын қайта жаққандай болды" деді Жайнагүл Бүркітқызы Азаттыққа.

Русланбек Жұбаназаров – 2022 жылғы Қаңтар оқиғасы кезінде Ақтөбеде қаза тапқан екі азаматтың бірі.

Жұбаназаров билік демонстранттарды күштеп таратқан 2022 жылғы 7 қаңтар күні таң алдында оққа ұшса, Файзулла Нұргелдин алаңда алған жарақатынан оңала алмай, екі айдан соң қайтыс болған.

2022 жылғы 2 қаңтарда Жаңаөзенде сұйылтылған газ бағасының қымбаттағанына қарсылықты Ақтөбе халқы да қолдаған. Олар облыстық әкімдік алдына барып, қымбатшылыққа қарсылық білдірген. Наразылар әкімдікке басып кірмек болған. Полиция оларға көзден жас ағызатын газ шашып, резеңке оқ атқан.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"Балама "террорист" деген айдар тағып, кім атып өлтіргенін жасырады"

Ақтөбе облысы Шалқар ауданы Мөңке би ауылының тұрғыны 30 жастағы Русланбек Жұбаназаровты алғашында билік "террорист" деп айыптап, траншеяға көмбек болған. Оның сүйегі туыстарына шамамен бір ай уақыттан кейін, 2022 жылғы 8 ақпанда берілген. Туыстары оны 9 ақпан күні туған жерінде жерлеген.

Ақтөбе прокуратурасы Жұбаназаровтың әке-шешесін 1,5 жылдан кейін ғана жәбірленуші деп таныған. Іс екі рет ашылып, қайта жабылған.

2023 жылғы шілдеде Қазақстан Конституциялық соты Русланбек Жұбаназаровтың ісі бойынша құқық қорғаушы Амангелді Шорманбаевтың шағымын талапқа сай емес деп кері қайтарған. Шорманбаев шағымда "Жұбаназаров ісінің құпия деп танылуы, жәбірленуші тараптың іс материалдарымен таныса алмауы – жәбірленуші тараптың конституциялық құқықтарын бұзып отырғанын" жазған. Бұған қоса, құқық қорғаушы тергеу мен прокуратура Мемлекеттік құпиялар туралы заң мен Қылмыстық іс жүргізу кодексіне сүйеніп, кісі өлімін зерттемей отырғанына да шағымданған.

• Жаңагүл ЖҮРСІН

Ақтөбедегі қымбатшылыққа қарсы наразылық 3 қаңтарда басталып, 7 қаңтарда таңсәріде аяқталды. Азаттық осы оқиғалардан түсірілген суреттерді ұсынады.

Бүгін, 7 сәуірде тіркелмеген "Алға, Қазақстан" қозғалысының түрлі өңірден жиналған белсенділері Ақмола облысындағы Степногорск түрмесінің алдында наразылық акциясын өткізді. Бұл мекемеде экстремистік баппен жеті жылға сотталған оппозициялық белсенді, марафоншы Марат Жыланбаев жазасын өтеп жатыр.

"Алға, Қазақстан" қозғалысының қамаудағы жетекшісі Марат Жыланбаевты қолдауға Алматы, Қызылорда, Семей, Астана, Петропавлдан белсенділер жиналған. Олар Жыланбаевқа бостандық талап етіп, түрме алдында видеоүндеулер жазған.

— Бұл мекемеде Марат Жыланбаев қысым көріп жатыр. Ол ауызын тігіп тастады дегенді естіп, халін өз көзімізбен көруге келдік. Бізге оның аман екенін көрсеткенін қалаймыз. Оған қысымды тоқтатып, түрмеден босатуын талап етеміз, — дейді қозғалыс мүшесі, белсенді Амангелді Жахин.

— Марат Жыланбаев, міне, мына жерде түрмеде отырса, — дейді белсенді Бибігүл Иманғалиева мекеме ғимаратын нұсқап, — біз де Қазақстанда бостандықта емеспіз. Біз Қазақстан деген үлкен түрмедеміз. Себебі елде сөз бостандығы жоқ, партия құра алмаймыз, емін-еркін жүре алмаймыз, ештеңе ұйымдастыра алмаймыз. Бұл бостандық па? Демократия ма? Құқығымыз тапталған.

Жиналған белсенділер алдына біраз уақыттан соң Степногорск қалалық мәслихатының өкілдері мен қала прокуроры келген. Абақты алдына жиналған белсенділер әрекетін олар "заңсыз митинг" деп атап, дереу тарауды талап етті.

Адвокат Мейіржан Досқараевтың сөзінше, Марат Жыланбаев 25 наурыздан бері аштық жариялап отыр. Бұл — белсендінің түрмедегі екі жылдан бері жетінші аштық акциясы. Жыланбаевтың бұл жолы мерзімсіз наразылық акциясын бастауына, адвокатының сөзінше, Степногорск қаласындағы №4 мекемесінің әкімшілігінің белсендіге жүгіруіне, сурет салуына, токарь ретінде жұмыс істеуіне тыйым салғаны түрткі болған.

Ал өткен аптада Жыланбаевтың әйелі белсенді наразылық ретінде аузын тігіп тастағанын хабарлаған. Белсенді түрме әкімшілігі өзіне берген уәдесін орындамағанын айтқан. Ал 4 сәуірде Ақмола облыстық қылмыстық-атқару жүйесі депаратменті Жыланбаев аузын тігіп тастады деген хабар шындыққа жанаспайды деп, оның мекеме әкімшілігіне ешқандай шағым түсірмегенін хабарлаған.

Бүгін, 7 сәуірде Марат Жыланбаевпен кездесуге кірген адвокаты Мейіржан Досқараев оның өткен аптада бірнеше сағатқа аузыны темір ілгекпен тіккенін растады. Оның сөзінше, прокурор сөйлесуге келген соң ілгекті алып тастаған. Жыланбаев адвокатына түрме қызметкеріне өзіне тиісті заттарын бермегенін, жазған арыздарын тартып алғанын айтқан. Азаттық түрме басшылығына қоңырау шалғанымен ешкім тұтқаны көтермеді.

61 жастағы Марат Жыланбаевты 2023 жылы қарашада Астана соты "экстремистік ұйым ісіне араласты" және "экстремизмді қаржыландырды" деген айып бойынша 7 жыл түрмеге кескен.

Ресми Астана елде саяси тұтқын жоқ, ешкім саяси ой-пікіріне бола қудаланбайды дейді. Сот үкімінде Жыланбаевтың Қазақстанда экстремистік ұйым деп танылған "Қазақстанның демократиялық таңдауы" қозғалысына белсенді араласып, бірнеше рет Мұхтар Әблязов ұйымдастырған заңсыз митингілерге қатысқаны айтылады.

Жыланбаев айыптың бәрін жоққа шығарып, істің "саяси астары бар" деп мәлімдеген. Қазақстандық құқық қорғаушылар оны "саяси тұтқындар" тізіміне қосқан. Халықаралық құқық қорғау ұйымдары Қазақстан билігін белсендіні босатуға үндеп келеді.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Түрмедегі Жыланбаев адвокаты арқылы елге не айтты?

Тәжікстан парламентінің төменгі палатасы 2 сәуірде Қылмыстық кодекске электр энергиясын заңсыз пайдаланғандарға жауапкершілікті күшейтетін түзетулер енгізген. Мұны елдің энергетика және су ресурстары министрлігінің хабарламасына сүйеніп "Азия Плюс" агенттігі хабарлады.

Ақпаратта заңға енгізілген түзетулер жобасын ел президенті Эмомали Рахмонның тапсырмасы бойынша әділет министрлігі әзірлегені жазылған. Рахмон 27 наурызда өткен үкімет отырысында электр энергиясы тиімсіз және шектен тыс пайдаланатындар барын айтып, электр қуатын заңсыз пайдаланған және ақысын төлемегендерді қылмыстық жауапқа тарту тәртібін енгізуді тапсырған.

Депутаттарға жобаны таныстырған әділет министрі Музаффар Ашуриён кейбір тұтынушы электр құнын төлемеу үшін есептегіш құралдардың көрсеткішін өзгертеді немесе ол құрылғыны айналып өтіп тоқ көзіне қосылады деп мәлімдеген.

"Соның кесірінен республика экономикасы елеулі зиян шегеді", – деген министр.

Қабылданған заң өзгерісі электр энергиясын пайдалану ережелері мен нормаларын бұзғаны үшін қылмыстық жауапкершілік белгілейді. Ол үшін Тәжікстанның Қылмыстық кодексіне "Алдау немесе сенімді теріс пайдалану арқылы мүліктік зиян келтіру" деген бапқа түзетулер енгізіледі.

Осы баптағы жаза түрлері арасында айыппұлдан өзге, үш жыл мерзімге дейін бостандығынан айыру жазасы қарастырылған, ал егер қылмыс ірі көлемде жасалса, қамау мерзімі алты жылға дейін ұзармақ. Бұдан бөлек, егер қылмыс аса ірі көлемде жасалса немесе қылмысты ұйымдасқан қылмыстық топ я қылмыстық қауымдастық жасаған болса, алты жылдан он жылға дейінгі мерзімге түрме жазасы берілуі мүмкін.

Тәжікстан билігі жұртты электр энергиясын тұтынғанымен ақшасын төлемей қояды я заңсыз қосылып алады деп жиі айыптайды. "Барки Точик" мемлекеттік энергетика холдингінің мәліметі бойынша, 2025 жылдың басында халықтың электр қуатына қарызы 1,7 миллиард сомони (155 миллион доллардан астам) болған. Бұған дейін Азаттықтың Тәжік қызметі – Озоди радиосының журналистерімен сөйлескен тәжікстандықтар биллингтік есептегіштер енгізілгелі бері өздері тұтынған электрдің ақысын уақытында төлейтінін, өйтпесе компания бірден жарықты өшіріп тастайтынын айтқан. Сондай-ақ, сарапшылар холдинг келтірген деректердің шынайылығына күмән келтіріп, мәселе азаматтардың қарызында емес, энергетика саласы тиімді басқарылмай отырғандығында деген.

Бұған қоса, аты-жөнін жарияламауды сұраған энергетикалық бақылау қызметкерлері Озоди тілшісімен әңгімеде, электр ақысына төленбеген қарыздардың негізгі бөлігі қарапайым азаматтарға емес, жоғары лауазымды шенеуніктермен байланысы бар ірі компанияларға тиесілі екенін айтқан.

Қазақстан 2025 жылы егін суғару кезеңінде Сырдария өзені арқылы 3,7 миллиард текше метр су алуға тиіс, деп хабарлады су ресурстары және ирригация министрлігінің баспасөз қызметі.

Министрлік Тәжікстан, Түркіменстан және Өзбекстан елдерімен Орталық Азияның мемлекетаралық су шаруашылығы үйлестіру комиссиясының отырысында осындай келісім жасасқан.

Ақпаратта Қазақстан егін суғару кезеңінде мемлекетаралық "Достық" каналы арқылы 909 млн текше метр су алады деп айтылған. Солтүстік Арал теңізіне 945 млн текше метр су жібереді.

"Қазіргі кезде біз тасқын суын көлдер мен өзендерге бағыттап, оны су қоймаларына жинаумен айналысып жатырмыз. Бірақ оңтүстік аймақтар туралы сөз болғанда, су дипломатиясы маңызды. Сырдария өзені арқылы Қазақстанға келетін су Шардара су қоймасында жиналып, оңтүстік аймақтардың ауыл шаруашылығын қамтамасыз етуге пайдаланылатын болады", – деген министр Нұржан Нұржігітовтің сөзін келтірген министрлік.

Министрлік өкілдері 2024 жылы су тиімді бөлініп, су үнемдейтін технологиялар енгізіліп, көрші елдермен уақытылы келіссөздер жүргізудің арқасында Қазақстан егін суаруға қажет суды толық көлемде алған деді. Биыл да солай жасалынбақ.

Былтыр күзде Қазақстан 2025 жылдың сәуір айына дейін Орталық Азия елдерінен Сырдария өзені арқылы 11 млрд текше метр су алады деп хабарланған. Алайда, ол жоспардың қалай іске асырылғаны туралы қазірге дейін ешқандай ақпарат болған жоқ.

Қазақстан аумағының 2,8 пайызы ғана сумен қамтылған, ал құрғақ аймақта орналасқан үштен екі бөлігінде су тапшы. Су ресурстарының елеулі бөлігін көрші елдерден алып отыр.

Биліктің дерегінше, 2023 жылдың қорытындысы бойынша, Қазақстанның қалаларында халықты сумен қамту деңгейі 98,9 пайызды, ал ауылдарда 96,6 пайызды құрады. Тек тоғыз аймақ қана толық сумен қамтылған.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Сырдария мен оның бойындағы тіршілікті қалай құтқаруға болады? Сарапшымен сұхбат

Сырдария – Орталық Азиядағы ең ірі өзен, ол төрт мемлекеттің: Қырғызстан, Тәжікстан, Өзбекстан мен Қазақстан аумағын басып өтіп, Арал теңізіне барып құяды.

Еуропа одағы елдері АҚШ-тың баж алымын көтеруіне жауап ретінде америкалық тауарларға 28 миллиард доллар көлемінде салық енгізуді көздейтін алғашқы шараларды жақын күндері мақұлдамақ. Reuters агенттігі осындай ақпарат таратты.

Дүйсенбі, 7 сәуір күні кешке Еурокомиссия Еуроодақ елдеріне қосымша баж салығы салынатын америкалық тауарлар тізімін ұсынбақ. Reuters мәліметі бойынша, ол тізімде ет, дақылдар, шарап, ағаш өнімдері мен киім-кешек, сағыз, тіс тазалайтын жіп, шаңсорғыш, әжетхана қағазы сияқты тауарлар бар.

Еуроодақтың АҚШ-қа жауап шарасы осы аптаның сәрсенбісінде дауысқа салынады. Егер шара мақұлданса, баж салығына қатысты өзгерістер екі кезеңде: бірінші бөлігі 15 сәуірде, қалғаны бір айдан кейін күшіне енеді.

Еуроодақтың Вашингтонмен баж салығы мәселесі бойынша жүргізген келіссөздері әзірше нәтиже бермеген, деп жазды Reuters. ЕО сауда өкілі Марош Шефчович америкалық әріптестерімен екі сағат "бүкпесіз" әңгімелескенін айтқан. Өз сөзінше, әңгіме барысында ол АҚШ-тың жаңа тарифтерін "жойқын әрі негізсіз" деп атаған.

АҚШ қаржы министрі Скотт Бессент 50-ден астам ел Ақ үйге сауда баж алымдары туралы келіссөздер бастауды ұсынды деп мәлімдеді. Бірақ Бессент пен басқа да шенеуніктер нақты қай елдер ұсыныс жасағанын және келіссөздердің егжей-тегжейін ашып айтпады.

• 2 сәуірде АҚШ президенті Дональд Трамп Американың сауда серіктерінің басым көпшілігінен елге келетін тауарларға баж алымын көтеретінін мәлімдеді. Мысалы, Еуроодақ елдерінен АҚШ алатын импорт тауарларға 20 пайыздық баж салығы салынады. Ұлыбритания тауарларына – 10 пайыз, ал кейбір елдер үшін бұл салық 40 пайызға дейін жетеді немесе одан да көп болады.
• Қытайдың қаржы министрлігі АҚШ үкіметінің әрекетіне жауап ретінде барлық америкалық тауарларға 34 пайыздық қосымша баж салығын енгізіп, кейбір сирек жер металдарын экспорттауға шектеу қойды.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Трамп АҚШ-қа 185 елден баратын тауарларға баж салығын енгізді, тізімде Қазақстан да бар

Израиль Голан жотасы маңында түрік әскерін орналастыруға жол бермейді. Түркияның осы аймақтағы іс-әрекетін Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяху келесі аптада Вашингтонда АҚШ президенті Дональд Трамппен кездескенде талқыламақ, деп жазды израильдік Ynet жаңалық сайты.

Израиль Түркия Сириядағы базаларын дрондар мен әуе қорғаныс жүйелерін орналастыруға пайдалануы мүмкін деп қауіптенеді. Ондай жағдай шекараларды қорғау шараларын қиындатуы мүмкін және әскери қақтығысқа апарып соғуы ықтимал, деп жазылған әлгі ақпаратта.

Башар Асад режимі құлаған былтырғы жылдың аяғына дейін Сирияның Израильмен шекаралас аймағында Ресей әскері тұрған еді, Израиль олармен байланыс орнатқан делінеді. Егер аймаққа Түркия әскері кіретін болса, Израильге өз азаматтарын қорғау үшін қабылданатын кез-келген шараны мұқият ойластыруға және ондай іс-әрекеттер Түркиямен әскери қақтығысқа алып келмейтіндей болуын жіті ескеруге тура келмек.

Бұған қоса Израильді Сириядан бастап Газа секторына дейінгі аралықта бұған дейінгі шииттік Иранның ықпалын енді Түркия алмастырса, жаңадан сүнниттік исламшыл күштер қалыптасу мүмкіндігі де алаңдатады.

Дегенмен, Израиль мен Түркия арасында дипломатиялық байланыс бар және диалогты жалғастыру маңызды болып отыр.

Израиль Сириядағы жағдай тұрақталғанға дейін АҚШ, Ресей, Түркия және Сирияның өтпелі үкіметінің қатысуымен Сирияны ықпал аймақтарына уақытша бөлуді ұсынады деп жазды Ynet.

Жақында Сирияда өтпелі үкіметі жасақталып, қызметке кіріскен, ол бес жыл мерзімге тағайындалған. Осы уақыт ішінде елдің Конституциясына қажетті түзетулер енгізіліп, жалпыхалықтық сайлау өткізіледі деп жоспарланған.

Британ әскери күштері теңіздің жағалауға жақын тұсынан табылған сенсорларды Ресей Vanguard класындағы ядролық зымырандары бар атом сүңгуір кемелерін аңдуға қолданған болуы мүмкін деп топшылайды. The Sunday Times басылымы әскери дереккөздеріне сүйеніп осылай деп жазды.

Әлгі құрылғылардың кейбірі жағаға шығып қалған, ал өзгелерін британ флотының минатұтқыш тральщиктері тауып алған. The Sunday Times сенсорлар "кейінгі жылдары" табылған деген деректер келтірген.

Ұлыбританияның қорғаныс министрлігі бұл сенсорлар барлау немесе инфрақұрылымды зақымдау мақсатында орнатылған болуы мүмкін деп есептейді, бірақ оған нақты дәлелдер жоқ.

The Sunday Times сөйлескен адамдар ресейлік миллиардерлердің суперяхталары Ұлыбритания жағалауын барлап-бақылауға пайдаланылуы мүмкін екендігін айтқан. Мұндай оқиғалардың бірі 2018 жылы болған. Ол кезде британдық HMS Albion кемесінің экипажы өздерін жағалауда тұрған ресейлік олигархтың яхтасы жасырын аңдыған болуы мүмкін деп күдіктеніп, порттан шығып кетуге мәжбүр болған. Басылым дерегінде әлгі ресейлік олигархтың аты-жөні аталмаған.

Әскери мамандар теңіз астындағы тартысты "қырғи-қабақ соғыс" уақытындағы ғарыштағы тайталасқа ұқсатады.

Ресей The Sunday Times жариялаған мақалаға әзірге ешқандай пікір білдірген жоқ.

Биыл қаңтар айында Ұлыбританияның қорғаныс министрлігі елдің теңіз аймағына ресейлік "Янтарь" әскери кемесі тағы да еніп кеткеннен кейін Мәскеуді барлау қызметін жүргізді деп айыптаған. Британ билігі "Янтарь" кемесі теңіз астындағы стратегиялық маңызы бар желілер туралы деректер жинаған деп есептейді.

Ресейдің "Янтарь" кемесі ресми түрде ғылыми-зерттеу және океанографиялық кеме болып саналады, бірақ ол Ресей қорғаныс министрлігіне қарайды. АҚШ бұл кеме суасты кабельдерін кесіп тастай алатын құралдармен жабдықталған деп айтқан.

АҚШ-та президент Дональд Трамп және тиімділік жөніндегі департаменттің жетекшісі Илон Маскқа қарсы наразылық өтті. Бұл Трамп екінші мерзімге сайланғаннан бергі ең ірі наразылық.

Associated Press агенттігінің хабарлауынша, барлық штатты есептегенде ел аумағында мыңнан астам наразылық өткен. Олардың бірі Флорида штатында АҚШ президенті демалып жатқан гольф-клубқа жақын жерде болған. Reuters мәліметінше, Трамптың Мар-а-Лагодағы резиденциясы маңына шамамен 400 адам жиналған. Негізінен демократтарды қолдайтын ұйымдастырушылар билікті басып алуға қарсы екендіктерін айтты. Қатысушылар мемлекеттік қызметкерлерді жұмыстан босату, ведомстволарды жабу, депортация, медицинаны қаржыландыруды қысқарту, сонымен бірге жаңа баж салығына қарсы шықты.

Наразылық тұсында Трамп америкалықтарға Truth Social желісі арқылы қайырылып, сауда соғысы тұсында күрделі өзгерістер болатынын ескертті.

“Қытай АҚШ-қа қарағанда қаттырақ зардап шекті. Көптеген ел бізге жамандық жасады. Біз соққы жасайтын қорғансыз денеге айналдық. Шыдай тұрыңдар, оңай болмайды, бірақ ақырғы нәтижесі тарихи болады” деді Трамп.

Reuters мәліметінше, осы аптада АҚШ президентін қолдау рейтингісі 43% дейін түсіп кеткен. Бұл Трамп қызметіне кіріскелі бергі ең төменгі көрсеткіш.

6 сәуірге қараған түні Ресей әскері Киевке ракетамен соққы жасады. Украина төтенше жағдай жөніндегі мемлекеттік қызметінің мәліметінше, кемінде үш адам зардап шеккен.

Қаланың Дарница, Соломенск және Оболонский аудандарында өрт шыққан. Адам тұрмайтын құрылыс қирап, бірнеше көлікті бүлдірген. Бұған қоса, бизнес-орталық ғимараты жартылай бүлінді деп жазды Киев мэрі Виталий Кличко.

"Таңғы сағат 6:30-дағы жағдай бойынша, Киев пен Украинаның қалған бөлігіне ресейлік баллистикалық және қанатты зымырандар шабуыл жасап жатыр. Астанада қатты жарылыс [естілді] және көптеген қалаларға шабуыл жасалғаны жөнінде хабар бар" деп жазды АҚШ-тың Украинадағы елшісі Бриджит Бринк.

Бір күн бұрын Украина президенті Владимир Зеленский америкалық дипломатты Ресей әскерінің Кривой Рогқа жасаған соққысына өте әлсіз реакция білдірді деп сынаған. Кривой Рогқа жасалған соққыдан 19 адам өлді, 9-ы бала. Бринк оқиға жанын түршіктіргенін айтып, осы себепті "соғыс аяқталуы керек" деп жазған. Ол жазбасында Ресей сөзін қолданбаған.

АҚШ қаржы министрі Скотт Бессент тележүргізуші Такер Карлсонға берген сұхбатында Украинамен пайдалы қазба туралы келісім Ақ үйде президент Дональд Трамппен сөз таластырып қалған Владимир Зеленскийдің әрекетіне байланысты тоқтап қалды деп мәлімдеді.

"Ол әлемде ең оңай іс саналатын шаруаны бұзды" деді Зеленскийдің әрекеті туралы айтқан Бессент. Қаржы министрінің сөзінше, Украина басшысы пайдалы қазба туралы келісімге үш рет қол қоюға оқталған, бірақ әр кез сайын айнып қалған.

Дегенмен Бессент "екі жаққа пайдалы келісімге жақын арада қол қойылатын болар" деп үміттенетінін жеткізді.

28 ақпанда Зеленский АҚШ-қа Украинаның сирек металын өндіру құқығын беретін келісімге қол қою үшін Вашингтонға барған. Дональд Трамп және вице-президент Джей Ди Вэнспен сөз таластырып қалған Зеленский кездесу бітпей жатып кетіп қалған. Осылайша келісімге қол қою рәсімі өтпей қалды.

Апта басында Трамп президент Зеленскийді "келісімнен бас тартпақ болды" деп айыптаған. Зеленский жуық арада келісімге қол қоймаса, "үлкен мәселеге" тап болады деп сес көрсеткен.

Наурызда Вашингтон келісімнің жаңа нұсқасын ұсынған. Киев бұл ықтимал сценарийлердің бірі, келіссөз жалғасып жатыр деп айтқан.

Украинаның жоғары лауазымды шенеуніктері Financial Times басылымына аталған құжат Украинаның егемендігіне нұқсан келтіріп, кірістің бәрін шетелге жіберіп отыруға міндеттейді, Вашингтонға тәуелділікті арттырады деген.

АҚШ пен Еуроодақ террористік ұйым деп таныған ХАМАС тобы израильдік тұтқындар туралы жаңа видео жариялады.

Израиль ақпарат құралдарының жазуынша, тұтқындардың бірі - донбастық Максим Харкин. Оның анасы, бауыры мен қызының Ресей азаматтығы бар. Екінші тұтқынның аты-жөні – Бар Куперштейн.

Видеода тұтқындар өте ауыр жағдайда қамауда отырғандарын, жақын арада су мен тамақ бітуі мүмкін екенін айтады.

Харкиннің отбасы жақындарын таныды деп жазды Израильдің Ynet жаңалықтар порталы. Бұл палестиналық топтың 2023 жылы 7 қазанда оны ұстағаннан бергі алғашқы видеосы.

Израильдің премьер-министрі Биньямин Нетаньяху жағдайдан хабары барын айтты.

Наурыз айында Израильдің әскері Газа секторында ХАМАС-қа қарсы әскери қимылды қайта бастаған. Қазір ХАМАС-тың қолында 59 израильдік тұтқында отырғаны айтылады. Ондаған адам тірі емес деген болжам бар.

ХАМАС 2023 жылы 7 қазанда Израильдің оңтүстігіндегі елді мекендерге шабуыл жасағаннан кейін Израиль Газа секторында әскери қимыл бастаған. ХАМАС шабуылынан шамамен 1200 адам қаза болды, 250-ден астам адам тұтқынға алынды.

ХАМАС-қа қарсы Газа денсаулық сақтау министрлігінің мәліметінше, соғыс барысында ондаған мың палестиналық опат болған. Дегенмен бұл мәлімет тәуелсіз дереккөздермен расталған жоқ. Қаза болған палестиналықтардың қаншасы ХАМАС әскерінің құрамында болғаны туралы мәлімет жоқ.

Мьянмада жер сілкінісінен қаза болғандар 3354-ке жетті, 4850 адам зардап шекті, 220 адам із-түзсіз жоғалды. Бұл жөнінде Мьянманың мемлекеттік ақпарат құралдарына сүйенген Reuters агенттігі жазды. Елде 1 сәуірден бері қаралы күн жарияланған.

БҰҰ-ның төтенше көмек жөніндегі үйлестірушісі Том Флетчер зілзала ошағы маңында орналасқан Мандалай қаласына барды.

"Қираған нысындардың ауқымы орасан зор. Адамдар өлді. Үйлер қирады. Тіршілік көзі жойылды. Бірақ халықтың төзімділігі ғажап" деп жазды Флетчер X желісінде.

Жұма күні БҰҰ адам құқығы жөніндегі жоғарғы комиссар басқармасының айтуынша, әскери хунта өз билігін қолдамайтын зардап шеккен аймақтарға көмек жеткізуді шектеген.

Мьянманы басып алған әскерилер жер сілкінісінен зардап шеккендерге көмек көрсетуді жеңілдету үшін осы аптада 22 сәуірге дейін атысты тоқтататынын жариялады. Хунтамен күресіп жүрген ереуілшілердің тобы бір айлық үзіліс алып, әскери қимылды тоқтатқаннан кейін болды.

28 наурызда магнитудасы 7,7 балдық жер сілкінісі болды. Халық саны жағынан Мьянмадағы екінші қала Мандалай қаласының басым бөлігі жер сілкінісінен қатты зардап шекті. Зілзала Таиланд, Вьетнам, Қытайда сезілді.

Қырғызстан президенті Садыр Жапаров кейінгі 70 жылда елдегі мұздықтардың аумағы 16 пайызға азайғанын мәлімдеді, 2100 жылға қарай олардың жартысы жоғалуы мүмкін. 4 сәуірде Самарқанда (Өзбекстан) өткен «Орталық Азия жаһандық климаттық қауіп-қатерлерге қарсы: ортақ гүлдену үшін ынтымақтастық» атты халықаралық форум кезінде Жапаров осылай деп мәлімдеді.

Оның сөзінше, былтыр Қырғызстанда лай көшкіні артып, инфрақұрылымдарға едәуір нұқсан келтірген. Бұл құбылыстың салдарынан адам өлімі тіркелген, халықтың қоныс аударуына түрткі болған.

"Бұған қоса, мұздықтардың жылдам еріп, мұздану аймақтарының қысқарып жатқанына, су деңгейінің төмендігіне, құрғақшылық пен шөлейттерге куә болып отырмыз. Жыл сайын олардың саны мен ауқымы артып келеді" деді Жапаров.

Оның сөзінше, Қырғызстан газдандыру арқылы көмір пайдалануды қысқартып, электр энергиясын тасымалдау мен үлестіру кезінде жоғалатын энергия көлемін азайтуға тырысып жатыр, қалалардың жылу жүйелерін жақсартуға ұмтылып келеді.

БҰҰ қоршаған ортаны қорғау бағдарламасы жүргізген зерттеу өзге аймақтарға қарағанда Қырғызстанда ауа температурасы екі есе жылдам жылитынын анықтаған.

1960-2023 жылдары аралығында Қырғызстанда орташа ауа температурасы 1,2 °C көтерілген. Әлем бойынша орташа көрсеткіш – 0,6 °C.

Ақмола облысы Степногорск қаласындағы №4 мекемеде жазасын өтеп жатқан белгілі марафоншы, "Алға, Қазақстан" партиясын құру жөніндегі бастама топ жетекшісі Марат Жыланбаев қарсылық ретінде аузын тікті. Бұл жөнінде белсендінің әйеліне сүйенген адвокат Мейіржан Досқараев хабарлады. Бұған дейін Жыланбаев түрме әкімшілігінің әрекетіне наразылық білдіріп, 26 наурызда аштық жариялаған еді.

— Түрме әкімшілігі оған берген уәдені орындаған жоқ. Олар оған жүгіруге мүмкіндік беретінін айтқан. Ол сурет те салады, олар оған сурет салуға рұқсат беруге уәде еткен. Бірақ олар өз уәделерінде тұрмағандықтан Марат Жыланбаев аштық жариялап, аузын тікті, – деді Досқараев Азаттыққа.

Азаттық Степногорск мекемесіне хабарласты. Кезекші бөліміндегілер толымды ақпарат беруден бас тартты.

Ақмола облыстық қылмыстық-атқару жүйесі депаратменті 4 сәуірде шағын хабарлама жіберді:

"Әлеуметтік желіде тараған ақпарат шындыққа сәйкес келмейді. Аталған сотталушы мекеме әкімшілігіне ешқандай шағым түсірмеген. Ол адвокатпен үнемі байланыста, туыстарымен телефон арқылы сөйлеседі, олармен кездесулер ұйымдастырылған" деп жазылған хабарламада.

61-жастағы Жыланбаев түрмеде отырып, түрмедегі жағдай мен сот үкіміне қарсы бірнеше рет аштық жариялаған. Оны тәртіптік изоляторға да қамаған.

2023 жылы қарашада Астана соты Марат Жыланбаевты "экстремистік ұйым ісіне араласты" және "экстремизмді қаржыландырды" деген айып бойынша 7 жыл түрмеге кескен. Жыланбаев айыптың бәрін жоққа шығарып, істің "саяси астары бар" деп мәлімдеген.

Қазақстандық құқық қорғаушылар оны "саяси тұтқындар" тізіміне қосқан. Ресми Астана елде саяси тұтқын жоқ, ешкім саяси ой-пікіріне бола қудаланбайды дейді.

Халықаралық құқық қорғау ұйымдары Қазақстан билігін белсендіні босатуға үндеп келеді. Былтыр халықаралық Human Rights Foundation (HRF) құқық қорғау ұйымы түрмеде отырған танымал марафоншы, белсенді Марат Жыланбаевтың ісін БҰҰ сарапшылары мен күштеп ұстау бойынша жұмыс тобына жолдаған. Ұйым Жыланбаевтың негізгі құқықтары бұзылғанын атап өтіп, Қазақстан билігін оны босатуға шақырған.

Бұған дейін IPHR пен Қазақстандағы адам құқығы бойынша бюро Жыланбаев Конституциядағы ойын еркін айту, бейбіт түрде жиналу құқықтары үшін жауапқа тартылғанын, оның ісінде ешқандай "экстремизм белгілер" жоғын айтқан еді.

Алматы полициясы ВИЧ-ке шалдыққан адамдардың жеке деректерінің жарияланып кетуіне орай тексеріс жүргізіп жатыр. Бұл жөнінде полицияның баспасөз қызметіне сүйенген "Власть" сайты жазды. Бұған дейін әлеуметтік желіде медицина колледждердің бірінде осындай тізім тарағаны жөнінде мәлімет пайда болған.

"Бұл фактіге байланысты Алматы қалалық полиция департаменті тексеріс жүргізіп жатыр. Жай-жапсары анықталып, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес шаралар қабылданатын болады" деп хабарлады Алматы қалалық полиция департаментінің баспасөз хатшысы Салтанат Әзірбек.

Qumash телеграм-арнасының жазуынша, қаладағы медицина колледждердің бірінің студенттері зертхана жұмысы кезінде ВИЧ-ке шалдыққан адамдардың тізіміне қол жеткізіп, оны желіде таратып жіберген. Колледж бен клиника аты айтылмайды.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"ВИЧ адамның мінез-құлқын сипаттамайды". Ауру – үкім емес

Ресей әскері Кривой Рог орталығындағы тұрғын үйлерге баллистикалық ракеталармен соққы жасады. Облыстық әскери әкімшіліктің мәліметінше, кемінде 15 адам қаза болған, арасында балалар да бар. 50-ден астам адам жараланған. Оқиға орнынан түсірілген сурет-видеоларға қарағанда ракетада кассеталық оқ-дәрі болған. Ол балалардың ойын алаңы аумағына түскен.

Жарақат алған 39 адам ауруханаға жеткізілген.

"Жағдайы ауыр және өте ауыр адамдар бар. Дәрігерлер олардың өмірі үшін күресіп жатыр" деді әскери әкімшіліктің жетекшісі Александр Вилкул. Днепропетровск облысының жетекшісі Сергей Лысактың айтуынша, жараланғандардың ең кішісі – үш айлық нәресте.

Украина президенті Владимир Зеленский қаза болғандар арасында алты жасар бала барын айтты.

"Күн сайын Ресей соққысы. Күн сайын адамдар өліп жатыр. Мұның әлі жалғасып жатқандығының жалғыз себебі ғана бар: Ресей атысты тоқтатқысы келмейді және оған көзіміз жетіп отыр. Бүкіл әлем көріп отыр" деді Зеленский өзінің телеграм-арнасында.

Бірнеше дереккөз ракета "Магеллан" мейрамханасы аумағында жарылғанын жазды. 29 тұрғын үй бүлініп, бірше көлік өртенген. Кейбір үйлерде газ жүйесі істен шыққан.

Ресей қорғаныс министрлігі Кривой Рогқа жасалған зымыран шабуылын «қолбасшылар жиналысына жасалған жоғары дәлдіктегі соққы» деп атады. Министрліктің хабарламасында Ресей қарулы күштері «бөлімше командирлері мен батыстық нұсқаушылармен мейрамханалардың бірінде кездесу өткізген жерге» шабуыл жасағаны айтылған.

Еуропа дипломатиясының жетекшісі Кая Каллас әлеуметтік желідегі парақшасында "Кривой Рогтан қайғылы кадрлар түсіп жатыр. Ресей әскері халық тығыз орналасқан ауданға соққы жасап, нәтижесінде кемінде 14 адам, оның ішінде 6 бала да бар, қаза болды. Ресей Украинаны жойып жатыр, ол атысты тоқтатуға ынталы емес" деп жазды.

"Ойын алаңына зымыранмен соққы жасау - бұл соғыс емес, жабайылық. Қаза болғандардың отбасыларымен және өз елін ресейлік лаңкестіктен қорғайтындармен бірге. Чехия сізбен бірге" деп жазды Чехия сыртқы істер министрі Ян Липавский.

"Путиннің бітімі осы" деп жазды Литваның сыртқы істер министрі Кястутис Будрис.

2 сәуірде Кривой Рогтағы қала кәсіпорындарының біріне баллистикалық зымыранмен шабуыл жасалып, 4 адам қаза болып, 14 адам жараланған еді. Бірнеше көпқабатты тұрғын үй бүлінді.

Кривой Рог - Украинаның ірі өнеркәсіп орталығы. Онда бірнеше тау-кен өндіру, өңдеу және металлургия кәсіпорындары орналасқан.

АҚШ-тың Ғаламдық медиа жөніндегі агенттігі (USAGM) Азат Еуропа/ Азаттық радиосына (АЕ/АР) қарасты орыстілді "Настоящее время"телеарнасының хабарларын таратын екі спутник жүйесімен келісімшартты тоқтатты.

4 сәуірде "Настоящее время"телеарнасы Азаттық радиосының жұмысын бақылайтын USAGM-нің әрекетінен соң Astra және Eutelsat спутник жүйелерінен хабар тарату мүмкін болмай қалғанын хабарлады. Дегенмен әзірге телеарна хабарлары Hotbird жүйесі арқылы көрсетіліп тұр. USAGM неге мұндай шешім қабылдағанын түсіндірген жоқ.

Ресей әділет министрлігі "жағымсыз ұйым"деп таныған "Настоящее время"телеарнасы көрермен өз хабарларын көру үшін басқа да цифрлық құралдарды қолданса болатынын мәлімдеді. "Телеарна негізінен Ресей, Украина, Орталық Азия, Шығыс Еуропа аймақтарынан хабар таратады.

Азат Еуропа/ Азаттық радиосы 23 елде 27 тілде хабар таратады, оның аудиториясы 50 миллионға жетеқабыл.

АҚШ президенті Дональд Трамп 14 наурызда жеті федералдық агенттікте қысқарту жүргізуді көздейтін "Федералдық бюрократияны қысқартуды жалғастыру туралы" жарлыққа қол қойды. Қысқарту ұсынылған мекемелер арасында Азат Еуропа/Азаттық радиосы медиакорпорациясына және өзге де ақпарат таратушыларға жетекшілік жасайтын АҚШ-тың ғаламдық медиа жөніндегі агенттігі де (USAGM) бар.

Жарлық жарияланғаннан кейін бірнеше сағаттан соң USAGM-нен жолданған хатта АЕР/АР қызметін қаржыландыруға деп бөлінген, АҚШ конгресі мақұлдаған гранттың тоқтатылғаны жазылған. Хатқа өз лауазымын "USAGM бас директоры міндетін уақытша атқарушы аға кеңесші" деп көрсеткен Кэри Лейк қол қойған.

Азат Еуропа/Азаттық радиосы мұны заңсыз шешім деп санап, сотқа қайырылды. Қазір USAGM-мен арада бұл іс бойынша сот жүріп жатыр.

25 наурызда АҚШ соты USAGM "өз бетінше негізсіз шешім шығарған"деген тұжырым жасап, Азат Еуропа/Азаттық радиосының уақытша тыйым салу туралы бұйрығын (TRO) шығару өтінішін қанағаттандырды. Ертесінде USAGM грантты тоқтату туралы шешімінің күшін жоятынын, бірақ бұл “USAGM-нің грантты тоқтату өкілетіне нұқсан келтірмейтінін"айтып Азат Еуропа/Азаттық радиосына хат жолдады.

Азат Еуропа / Азаттық радиосы 1 сәуірде көп қызметкерін азайтылған жалақы төленетін демалысқа жіберуге мәжбүр болғанын және USAGM-нен конгресс бөлген қаржыны күтіп отырғанын хабарлады.

25 наурызда АҚШ-тың заң шығару органы – конгрестің ондаған мүшесі ел президенті Дональд Трампқа хат жазып, АҚШ Ғаламдық медиа агенттігін (USAGM) жабуды көздейтін жарлығын жоюға үндеді. Өкілдер палатасы мүшелерінің айтуынша, жарлық USAGM-ге қарайтын Азаттық радиосы секілді ұйымдарға залал келтіріп, АҚШ қарсыластары – Ресей, Қытай, Иран және Солтүстік Корея елдеріне көмек болмақ.

Сөз бостандығын қорғау ұйымдары USAGM-нің бұл әрекетін өткір сынап, бұл әлемдегі авторитар режимдердің еркінсуіне жол береді деді.

20 наурызда 27 халықаралық журналистік ұйым АҚШ үкіметін баспасөз бостандығын қорғауға және АҚШ ғаламдық медиа агенттігі(USAGM) арқылы басқарылатын немесе қаржыландырылатын ақпарат құралдары қызметкерлерінің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге шақырып, мәлімдеме жасады.

Журналистерді қорғау комитеті (CPJ) USAMGM-нің бұл шешімі Азаттық радиосымен байланысы болған көп журналиске қауіп төндіретінін мәлімдеді.

CPJ-мен қоса PEN America, "Шекарасыз тілшілер"және басқа да журналистерді қорғау ұйымдары қол қойып, АҚШ конгресіне жөнелткен хатта "USAGM-мен байланысы бар журналистер саяси тұрғыда шетін тақырыптағы репортаждары үшін үлкен қоқан-лоққыға тап болады, оларға қудалау және түрме қаупі төнеді"делінген. Олар конгресті АҚШ қаржыландырған ақпарат құралдарында жұмыс істеген журналистерді қорғау бойынша "жедел шара қолдануға"шақырды.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"Басқалар айта алмағанды айтты". Азаттық жайлы хабарды Қазақстан қоғамы қалай қабылдады?

Маңғыстау облысы Қарақия ауданына қарасты Жетібай, Құрық, Мұнайшы елді мекендерінің жұмыссыздары билікке үндеу жолдап, жұмыспен қамту орталығынан бөлінетін жұмыс орындарын әділетті әрі заңды түрде үлестіруді талап етті. Олардың видеомәлімдемесі әлеуметтік желіде тарады. Онда олар жергілікті атқарушы билік өкілдерінің аты-жөнін атап, оларды қызметтен босатуды да талап еткен.

Видеомәлімдемеде ондаған адамның Жетібай деген үлкен жазу бар ауылдың кіреберісінде тұрғаны көрінеді. Олар ұстаған үлкен плакатта "Әділетті жұмысты талап етеміз!" деген жазу бар.

Тұрғындардың сөзіне қарағанда, бұл үндеу жазылғанға дейін 3 сәуірде Жетібай кентінің орталығындағы мәдениет үйінде жұмыссыздық мәселесі талқыланып, оның соңы айғай-шумен аяқталған. (Ақпаратқа қарағанда, бір адам ашуланып өзін жарақаттаған. Алайда бұл оқиғаның жай-жапсары анықталмай жатыр).

"Ешқандай нәтиже жоқ, әкімдер өздері жан-жақта, халықтың мұң-мұқтажын тексере алмай отыр. Біз ешқандай заңсыздыққа барған жоқпыз. Халық ашынып кеткен. Келген жұмыс орындары әділетті бөлініп жатқан жоқ. Комиссия құрмай отыр" деді жиналысқа қатысқан тұрғындардың бірі Азаттыққа. Бірақ онымен кейін байланыс үзіліп, барлық сұрақтарға жауап ала алмадық.

Жетібай тұрғыны Айнұр Өтегенованың сөзінше, 12 мың халқы бар Жетібайды жұмыссыздық мәселесі қажытып жіберген.

"Келген жұмыс шынайы мұқтаж адамдарға беріліп жатқан жоқ. Үйінде жұмыс істейтін адамдары бар, жағдайы бар адамдар арасында өзара бөлісіледі. Қарапайым мұқтаж халық жұмысқа кіріп жатқан жоқ. Халықты осы нәрсе ашындырып отыр. Қара халық аш, жағдайы жоқ. Олардың үнін ешкім естімейді" деді ол.

Оның сөзінше, кешегі жиналыстан кейін тұрғындар стеласы бар ауылдың кіреберісіне шерулетіп барып, билікке үндеу жасаған. Жұмысты әділ үйлестіруді талап еткен.

Әлеуметтік желіде осы оқиғалардан бірнеше видео тарады. Солардың бірінде үлкен залға көп адам жиналғаны, бірнеше адамның ашуланған бір адамды тоқтатуға тырысып жатқаны көрінеді. Болжам бойынша, айналасындағылар өзін жарақаттығысы келген адамды олай жасамауға көндіріп жатқанға ұқсайды.

Мінберде отырған билік өкілі "халықты арандатпаңдар! Халықтың атынан шығатын біздер – жергілікті атқарушы органдар..." дейді.

Тұрғындардың сөзінше, жиналыс орта жолда осылайша айғай-шумен аяқталған.

Азаттық тілшісі 4 сәуірде Жетібай ауданы әкімдігіне хабарласты. Өзін әкімнің орынбасары ретінде таныстырған Рахат Қаратаев "жиналыста адам өзін жарақаттады" деген ақпаратты растамады. Оның сөзінше, жұмыссыздық мәселесі бар елді мекен тұрғындарына бұған дейін 200-250 мың теңгелік жалақысы бар жұмыс ұсынылған, алайда жұмыссыздар мұнай саласынан жұмыс талап еткен. "Жұмыс әділетсіз бөлінеді деген" уәжге қатысты ол нақты жауап берген жоқ.

Аудандық ішкі саясат басқармасының мәліметінше, 12,9 мың халқы бар Жетібай кентінде 2025 жылы 2146 адам жұмыссыз ретінде тіркелген. Басқарма жетекшісі Дина Сайытованың айтуынша, мұнай саласына жұмысқа тұру үшін өзге елді мекен тұрғындарының осы жақтан тұрақты тіркеу алып, жұмысқа орналасу талпынысы бұған дейін анықталған және осы жайт жағдайды күрделендіріп отыр.

Қазақстанның батысындағы Маңғыстау өңірінде жұмыссыздық мәселесі ушығып тұр. Аймақта жалақысы жақсы, тұрақты жұмыс талап еткен наразылықтар жиі болып тұрады. Жергілікті билік өкілдері "өңірдің барлық тұрғынын мұнай-газ саласына орналастыру мүмкін емес" деген жауапты жиі қайталайды.

Орталық Азия мен Еуропа одағы елдері өзара стратегиялық әріптестік орнатпақ. Бұл жөнінде Самарқанда өтіп жатқан "Орталық Азия – Еуропа одағы" саммитінен соң тараған бірлескен баспасөз хабарламасында айтылған.

"Соңғы жылдары жоғары деңгейде екіжақты байланыстар артқандықтан әрі көпжақты, аймақтық күн тәртібі жылдам өзгеріп жатқандықтан Еуропа одағы мен Орталық Азия елдерінің басшылары екі өңір арасындағы қарым-қатынасты стратегиялық әріптестік орнату жолымен жоғары деңгейге көтеруге уағдаласты" делінген хабарламада.

Саммит соңынан стратегиялық әріптестік орнату бойынша соңғы шешім қабылданбақ. Өзбекстан президенті Шавқат Мирзияев мұны "тарихи шешім" деп атады.

"Арамыздағы стратегиялық әріптестік нақты шешімдермен, жоба, бағдарламалармен толығуы керектігіне сенімдімін" деді Мирзияев.

Еуропа одағы мен Орталық Азия сауданы арттырып, "адамдар арасындағы байланысты кеңейтеді" деді Еуропа кеңесінің президенті Антониу Кошта. Ол Еуроодақ аймақтың "тұрақты дамуына инвестиция салып", оның "сенімді серіктесі болып қала береді" деді.

Бұл саммитте Еуропа одағы құны 12 миллиард еуро болатын "Ғалам қақпасы" инвестициялық пакетін ұсынды. Ол екі аймақ арасындағы транспорт байланысын арттырып, маңызды шикізат өндірісі, цифрлық байланыс, су және энергия саласындағы әріптестікті нығайтуға бағытталған.

"Бұл инвестиция екі жаққа да пайда келтіреді, себебі біздің серіктеріміз өсіп, гүлденсе, Еуропа да гүлденеді" деді Еуропа комиссиясының президенті Урсула фон дер Ляйен.

Орталық Азия – Еуропа одағы саммиті Өзбекстанның Самарқан қаласында 3-4 сәуірде өтті. Оған Еуропа кеңесінің президенті Антониу Кошта, Еуропа комиссиясының президенті Урсула фон дер Ляйен және Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан, Түркіменстан президенттері қатысты.

Еуропа одағы - 27 елдің басын қосатын саяси-экономикалық одақ. Ол АҚШ пен Қытайдан кейінгі ірі экономика саналады.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Самарқандағы саммит: Еуроодақ Орталық Азияда үшінші ойыншы бола ала ма?

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Өзбекстанның Самарқан қаласында өткен Орталық Азия – Еуроодақ саммитінде сөз сөйлеп, Еуропа оағы мен Орталық Азия арасындағы қарым-қатынасты жақсарту жолдарына тоқталды. Бұл жөнінде Ақорда хабарлады.

Тоқаев сөзінде екі аймақ арасында сауда және экономика саласында байланысты арттыру қажетін айтты және Еуропа нарығына жалпы құны 2 миллиард доллардан асатын 175 тауар түрінің экспортын ұлғайтуға дайын екенін айтты.

– Қазақстан – Еуропаға көмірсутегін жеткізетін сенімді серіктестердің бірі. Еуропа Одағы шетелден импорттайтын мұнайдың 13 пайызға жуығы біздің елімізге тиесілі. Оның басым бөлігі Каспий құбыр консорциумы (КҚК) арқылы тасымалданады. Еуропа одағы аталған консорциумның тұрақты әрі ұзақ мерзімді жұмыс істеуіне қолдау білдіріп отыр. Біз мұны жоғары бағалаймыз. Дегенмен шикізат тасымалдаудың балама жолдарын да дамытамыз, – деді Тоқаев.

Бұған қоса Қазақстан президенті жаңартылатын қуат көздері мен экологиялық таза отын жобаларын жүзеге асыруға да мән беретінін айтты.

– Total, Eni, Svevind секілді бұрыннан келе жатқан серіктестерімізбен және басқа да еуропалық компаниялармен бірге жел, күн электр стансаларының қуатын арттырып, «жасыл» сутегі өндірісі жобасын қолға алдық. Бұдан бөлек, Қазақстан Өзбекстан және Әзербайжан елдерімен бірлесіп, «жасыл» энергияны Каспий теңізі арқылы Еуропа нарығына жеткізетін біртұтас электр желісін салу бойынша ірі жобаны бастады, – деді ол.

Қазақстан басшысы күрделі геосаяси ахуалға да тоқталып, Украинадағы соғысты тоқтату бойынша келіссөз барысына қолдау білдірген.

– Қазақстан кез келген қақтығыстың бейбіт жолмен шешілуін жақтайды. Украина бойынша мәселенің күрделі екенін түсінеміз. Дегенмен шиеленіс оң шешімін табады деп үміттенеміз, – деді ол.

Саммиттен кейін жасалған бірлескен баспасөз мәлімдемесінде екі өңірдегі ел лидерлері бейбітшілік, қауіпсіздік және демократия бағыттарында бірлесе дамуға ниетті екені, заң үстемдігі мен адам құқығын сақтауға әрі қорғауға бейіл екенін танытқаны жазылған.

Қасым-Жомарт Тоқаев еуропалық компанияларды осындай жаңа жобаларды қаржыландыру үшін "Астана" халықаралық қаржы орталығының алаңын пайдалануға шақырды.

Орталық Азия – Еуропа одағы саммиті Өзбекстанның Самарқан қаласында 3-4 сәуірде өтті. Оған Еуропа кеңесінің президенті Антониу Кошта, Еуропа комиссиясының президенті Урсула фон дер Ляйен және Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан, Түркіменстан президенттері қатысты.

АҚШ президенті Дональд Трамптың айналасындағылар Ресей президенті Владимир Путин Украинада атысты толық тоқтатуға келіспейінше оған хабарласпауға кеңес береді. Бұл жөнінде дереккөздерге сүйенген NBC News сайты жазды.

Басылым дереккөзінің айтуынша қазіргі кезде екі ел басшыларының телефон әңгімесі жоспарланбаған. Алайда олар Трамп аяқ астынан Путинмен сөйлесемін деуі мүмкін екенін жеткізді.

Америка басшысының өзі NBC News арнасына жексенбі күні Путинмен сөйлесуге оқталып отырғанын айтқан. Ол сонымен бірге Украина басшысы Владимир Зеленскийдің легитимділігіне күмән келтірген Путинге "қатты ашулы" екенін айтқан еді.

Американың үш шенеунігі NBC News арнасына кеше Ресей президентінің инвестиция-экономикалық әріптестік бойынша арнайы уәкілі Кирилл Дмитриев Ақ үйде республикашыл-конгресмендермен кездескенін айтты.

Басылым дереккөзінің айтуынша, ол сенаторлар Линдси Грэм және Маркуэйн Маллинмен кездескен. Кездесу Трамптың бастамасы бойынша өткен. Дереккөздің айтуынша, Дмитриев және сенаторлар Украинада атысты тоқтату шарттары мен Путиннің талаптарын талқылаған.

• Дмитриев – бұл Ресейдің Украинадағы басқыншылығы басталғалы бері Вашингтонға барған бірінші жоғары лауазымды ресейлік шенеунік.
• Телеарнаның жазуынша, Дмитриевке виза беру үшін Америка санциясын уақытша алып тастаған. АҚШ мемлекеттік департаменті өкілдері бұл құпия мәселе болғандықтан виза мәселелеріне түсініктеме берген жоқ.

Астана полициясы экс-дипломат Сәкен Мамашты қамауға алды. Былтыр оның әйелі 10 жылдан бері күйеуінен зорлық көріп келе жатқанын мәлімдеп, Қазақстан билігінен көмек сұрағаннан кейін бұрынғы дипломатқа қарсы қылмыстық іс қозғалған еді.

"Былтыр бұрынғы елшінің кеңесшісіне қарсы әйелін тұрақты түрде ұрып-соққаны үшін қылмыстық іс қозғалған. Полиция жедел-тергеу тобын құрған. Оқиғаның барлық мән-жайын анықтау үшін бірқатар қажетті сараптама жүргізілді. Айтарлықтай дәлелдемелік база жинақталды. Тергеу соты М.С-ны қамауға алу туралы шешім қабылдады" деп жазылған полиция хабарламасында.

Былтыр көктемде бұрынғы дипломаттың әйелінің шағымы жарияланған шақта сыртқы істер министрлігі Қазақстанның БАӘ-дағы елшісінің кеңесшісі Сәкен Мамашты елге қайтарып жатқанын хабарлаған. Ізінше дипломаттың әйелі БАӘ-дан Астанаға келіп, балаларымен бірге дағдарыс орталығына орналастырылғаны хабарланды.

Жұма күні Ресей әскері Украинаға дрондармен шабуыл жасады. Украинаның Киев облысы мен Харьков қаласы да шабуылға ұшырады.

Харьковте дрондар тұрғын үйге түсіп, кемінде төрт адам қаза болды, кемінде 35 адам зардап шекті деді қала мэрі Игорь Терехов.

Киев облысында дрондар көлік тұрағы мен автосалонға түскен, 20-дан астам көлік бүлінген. Екі адам зардап шекті деп хабарлады Украинаның төтенше жағдай жөніндегі мемлекеттік қызметі.

Түнде ресейлік дрондар Днепр, Киев және Запорожье облыстарына шабуыл жасады. Днепрде үш адам зардап шекті, тұрғын үй мен әкімшілік ғимараттан өрт шыққан. Киевте - екі адам, Запорожьеде бір адам зардап шекті.

Украина қарулы күштерінің мәліметінше, түнде Ресей әскері 78 дрон жіберген, 42-сі атып түсірілген.

4 сәуірге қараған түні Ресей аймақтарында 107 дрон атып құлатылды деп хабарлады Ресей қорғаныс министрлігі. Дрондардың көбі (34 дрон) Курск облысында жойылған, Орлов облысында 30 аппарат құлатылған.

Брянск облысының губернаторы Александр Богомаз атқылаудан шекарадағы Белая Березка ауылының тұрғыны опат болғанын айтты. Тағы бір тұрғын ауруханаға жеткізілген.

Мәскеуде үш дронның шабуылы салдарынан Домодедово, Жуковский және Внуково әуежайларында ұшақ қабылдау мен ұшыруға шектеу қойылған.

Қаржы мониторинг агенттігі (ҚМА) Biz Birgemiz Qazaqstan қорының жетекшісі Перизат Қайратқа қатысты қозғалған қылмыстық істегі кейбір мәліметтерді жариялады. Перизат Қайрат ірі көлемде алаяқтық жасады және қылмыстық жолмен алынған қаражатты заңдастырды деген күдікке ілінген.

"Перизат Қайрат 2021-2024 жылдар аралығында қайырымдылық көмек көрсету мақсатында халықтан ақша жинаған. Ол бұл қаражат мұқтаж балаларға, Палестина және су тасқынынан зардап шеккендерге көмек көрсету үшін жұмсалады деп айтқан. Тергеу амалдарының нәтижесіне сай, жалпы ұрланған қаржы көлемі 3,5 млрд теңгені құрады" деп жазылған ҚМА-ның 4 сәуір күнгі хабарламасында.

Ведомствоның хабарлауынша, күдікті қорға түскен қаражатты "өзі және анасының есепшоттарына аударып, оларды кейін зергерлік бұйымдарға, киім-кешекке, жиһаз бен саяхаттарға, жөндеу қызметтеріне, автокөлік жалдау және басқа да шығындарға жұмсаған". Тергеу болжамынша, ол тасқыннан зардап шеккендерге көмек ретінде жиналған 2,8 млрд теңге қаражатты жымқырған.

"Қылмыстық табысты жымқыру мақсатында ол 16 серіктес жеке кәсіпкерлермен металдан жасалған киіз үйлер, қайықтар, етіктер және басқа да заттарды жеткізу жөнінде жалған келісімдер жасасқан. Алайда бұл келісімдер іс жүзінде орындалмаған. Нәтижесінде миллиард теңгеден астам қаражат қолма-қол ақшаға айналдырылып, жеке мақсаттарына жұмсалған" деп жазылған ҚМА хабарламасында.

Болжам бойынша, осы соманың 72 млн теңгесі анасының есепшотына "Солтүстік Қазақстан облысындағы зардап шеккен тұрғындарға тұрмыстық техника сатып аламыз" деген желеумен аударылған, ізінше Перизат Қайрат оны "қолма-қол ақшаға" айналдырған.

Ведомствоның хабарлауынша, қаражаттың бір бөлігіне 6,9 млн теңгелік Rolex сағаты сатып алынған.

"Палестинаға көмек көрсету үшін жиналған қаражаттың бір бөлігі 2024 жылдың қаңтарында П.Қайрат «Rebel flowers» ЖШС-ін сатып алуға жұмсалған. Оның құны 23 млн теңге болса да, ол келісім-шартта күдік туғызбау үшін 2 млн теңгеге төмендетілген соманы көрсеткен. Гүл бизнесінен түскен табысы 69 млн теңгені құрады. Тергеу деректеріне сай, ұрланған қаражатқа 4 автокөлік, 4 пәтер, 2 автотұрақ орнын, үй, жер телімін және ғимарат сатып алынған. Сондай-ақ, жалпы құны 158 млн теңге болатын зергерлік бұйымдар, аяқ киім және сөмкелер тәркіленді. Жалпы құны 865 млн теңгені құрайтын қылмыстық жолмен алынған мүлікке тыйым салынды" деп жазылған хабарламада.

ҚМА бұған дейін Перизат Қайрат 1,7 млрд теңгеден астам қаржыны жымқырды деген күдікке ілінгенін айтқан еді. Қазір енді бұл көрсеткіш шамамен екі еселеніп отыр.

2024 жылы қарашада қамауға алынған Перизат Қайрат Ақмола облысындағы "Батыр" қоғамдық бірлестігіне 2021 жылы оңалту орталығын салу мақсатында ақша жинап, 22 млн теңгені жеке қажетіне жаратты деген де күдікке ілінген.

Дегенмен оның отбасымен жақын араласқан достары бұған дейін әлеуметтік желіде Перизат Қайраттың кінәлі екеніне сенбейтінін жазған.

Былтыр заңгер Жангелді Сүлейменов "Экслюзив" басылымына берген сұхбатында заңға сәйкес, сот үкімі шықпайынша адамды қылмыскер атауға болмайтынын жеткізіп, қоғамда айтылып жатқан жалаң айыптауларды сынаған. Оның сөзінше, Biz Birgemiz Qazaqstan қайырымдылық қор емес - қоғамдық бірлестік, ал заң бойынша қоғамдық бірлестік жинаған қаражатты ұйым өз еркімен пайдалана алады. Заңгер "ақшаны мақсатты түрде пайдаланбау" бұл қылмыстық іс емес, азаматтық ретте арқылы қаралуы керек екенін айтқан.

Biz Birgemiz Qazaqstan қайырымдылық қоры былтыр сәуірде су тасқыны кезінде 55 мың қазақстандықтан 80 миллион теңге жинағанын хабарлаған. Перизат Қайрат тасқын кезінде "қор қаржысының жұмсалу барысы – мемлекеттің қаржы министрлігі мен Ұлттық банктің тікелей бақылауында" деп жазған.

Украина президенті Владимир Зеленский Курск операциясын Украина қарулы күштерінің Ресей басқыншылығына тойтарыс берудегі басты жетістіктерінің бірі деп атады. Оның сөзінше, бұл операция Украинаны Сумы бағытындағы Ресей басқыншылығынан қорғаған.

Зеленский мұны Сумы қаласына сапары кезінде түсірілген видеомәлімдемесінде айтты. Бейсенбі күні ол сонымен бірге Чернигов облысына да барды.

Зеленскийдің сөзінше, ол командирлермен Украина әскерінің негізгі қажеттіліктері мен қосымша жабдықтарын, техника, дрон тасымалдау, сонымен бірге Курск облысындағы операцияны жалғастырумен байланысты жедел мәселелерді талқылаған. "Соғысты басталған жеріне көшіру өте әділетті" деді Украина басшысы.

Украина қарулы күштері Ресейдің Курск облысында операциясын былтыр 8 тамызда бастаған. Украина әскері шамамен мың шаршы шақырым аумақты бақылауға алған. Биыл Ресей әскерінің қайта шабуылынан кейін украин күштері осы аумақтың басым бөлігінен айырылды. DeepState жобасының мәліметінше, Украина күштері қазір шекара аумағындағы ондаған шаршы шақырым жерді бақылауда ұстап отыр.

DeepState және ресейлік дереккөздердің мәліметінше, наурызда Украина қарулы күштері Белгород облысында шағын аумақты бақылауға алған. Қазір шайқас ресейлік екі елдімекен аумағында жалғасып жатыр: Демидовка және Поповка. Одан бөлек, Ресей әскері Украинаның Сумы облысындағы шекара аумақтарында шайқасып жатыр.