БАЛАМА ЖОЛ ІЗДЕУ
Осыған дейін Түркіменстан энергетикалық жоспарларына сәйкес өзінің мұнай мен газ экспортына қатысты Ресейдің ықпалын азайтуға дайын екенін байқатып келген. Сонымен қатар Ашхабад оны баламалы жол ретінде қарастыратынын да білдірген болатын.
Осы жолы, атап айтқанда, тамыздың 12-сі күні Түркіменстан президенті Гурбангулы Бердімұхаммедов энергетикалық сала өкілдерінің
Түркиялық энергетикалық сарапшы Мехмет Сейфетдиннің айтуынша, Түркіменстан энергетикалық әріптестерін Мәскеуді ашуландырмай-ақ көбейтіп отыр.
«Түркіменстан өзінің сыртқы байланыстарында тепе-теңдік саясатын көрсеткісі келеді. Әрі Түркіменстанның оған қатысты Ресейдің қысымына жол бергісі келмейтінін көріп отырмыз. Егер Ресейді теңгеріп ұстағысы келсе, батыс елдерін, әсіресе АҚШ-ты да теңдестіру керек болады. Бірақ қандай да бір түсінбестіктерге жол бермеу үшін Түркменстан АҚШ компанияларымен жақын байланыстағы Парсы шығанағындағы елдермен де біраз келісімдерге қол қойды».
ИШАРАНЫҢ ҮЛКЕНІ
Бұл жерде ең сенсациялық жаңалық - Бердімұхаммедовтың Түркіменстанның батысындағы Небит-Даг мұнай-газ кенішін дамытуда шетелдік компанияның жұмыс жасауына жол беретін келісімдер жасауға нұсқау беруі болды.
Бұл келісім жасалса, Италияның Eni («Ени») компаниясы Түркменстанда келісім-шартқа ие болған Қытайдың CNPC компаниясынан
Осыған дейін Ашхабад табиғи ресурстарын дамытуда шетелдіктерді сыртқа тебетін, батыстық компаниялардың осындай келісім-шарттарды иеленуі қиынға соғатын.
Түркіменстанның Каспий жағалауын дамыту мәселесін талқылай келе, Бердімұхаммедов өз ұстанымдарын жұмсартып, АҚШ компаниялары – Chevron, TX Oil, ConocoPhilips-пен қатар Біріккен Араб Әмірліктерінің «Мудабала» компаниясының да ұсыныстарын қарауға дайын екенін танытты.
Түркімен президенті сонымен бірге экспорт жолдарында оңтүстікке қарайлап отырғанын ашық білдірді. Ол үкіметтің ресми өкілдеріне жыл соңына дейін ТАРІ «Түркменстан-Ауғанстан-Пәкістан-Үндістан» газ құбыры жұмысын бастау үшін қажетті шаралардың бәрін қолға алуды тапсырды.
Сонымен бірге Бердімұхаммедов жаңа газ экспорты туралы ашып айтпаса да, Иранға газ тасымалдауды күшейту мәселесін де қозғап қалды.
ҚЫТАЙДЫҢ ҮЛЕСІ
Ал түркімен газын ең көп тұтынып отырған шығыстағы Қытай туралы айтқанында президент Бердімұхаммедов, «Оңтүстік
Болжамдарға қарағанда, Оңтүстік Йолотандағы 14 трилион текше метрге жететін табиғи ресурстар Еуропаның газ қажеттілігін 20 жылдан аса уақытқа дейін өтей алады.
Түркіменстан үкіметі газ кеніштерін дамытуға кімдер қатысатынын немесе көгілдір отынның нақты қай бағытқа тасымалданатынын айтпады. Бірақ ол тізімде болуы мүмкін Қытай «Оңтүстік Йолотан» кенішін дамыту үшін өткен жылы Түркіменстанға 3 миллиард доллар несие берген.
РЕСЕЙ МЕН NABUCCO СЫБАҒАСЫЗ ҚАЛДЫ
Бердімұхаммедовтың газ-мұнай саласындағы жоспарында совет заманынан бері Түркіменстанның экспорт жолдарын өз бақылауында ұстап келген Ресейдің аталмауы қатты байқалып отыр.
Ресей мен Түркменстанның газ байланыстары 2009 жылдың басында баға дауына қатысты салқын тартқан. Көктемде түркімен газын Ресейге жеткізетін ірі құбыр жолында жарылыс болған соң, екі жақтың қарым-қатынасы ширығып кетті. Газ тасымалы тоқтап, екі ел
Енді Бердімұхаммедовтың Ресей туралы сөз қозғамауы – екі жақтың байланыстары әлі жақсармағанының белгісі, әрі Түркіменстан тұтынушыларды Ресейден тыс жерден іздей бастағанын байқатады.
«Росбизнес» кеңес беру агенттігінің өкілі Александр Яковлев бұл тек бизнес қана деген пікірде:
«Өнім беруші, пайдалы қазбалардың, табиғи ресурстардың иелері әріптестікке құрлықаралық, мемлекетаралық корпорациялардан, әлемдік энергетикалық алып елдерден көптен шақырады. Тұтынушылар бәсекелестік негізде, тиімді жағдайлармен өздеріне өнім берушілер табуға тырысады».
Түркімен президентінің жоспарында Еуропа Одағы қолдап отырған Nabucco құбыржолы жобасы туралы да айтылмай қалды. 3,300 шақырымдық жоба бойынша Еуропа елдеріне жылына 31 миллиард текше метр газ жеткізеді делінген Nabucco-ға өнім беруші ретінде Түркіменстанның қатыспауы мүмкін емес дегендер де бар. Бердімұхаммедов Nabucco жобасына қатысушы бірде-бір компанияны атамады.
Түркімен жетекшісінің энергия көзін тасымалдау жолын диверсификациялауға қатысты мәлімдемесінен кейін Еуропаның энергетикалық қажеттілігін де ұмыт қалдырмайтын сыңайы байқалды.
Тамыздың 12-сінде Бакуде бірінші мәрте түркімен газы «Баку-Тбилиси-Жейхан» құбыржолына жөнелтілді. Бұдан бөлек Түркіменстанның Каспий теңізіндегі Челекен кенішінен қосылған мұнай Еуропа Одағына тасымалданбақ. Тасымал 36,500 баррель мұнаймен басталып отыр, бірақ оны айына 1 миллион баррелге дейін жеткізу жөнінде айтылған.
