Ермұрат Бапи: Биліктің қорасына байланған баспасөз азусыз болады

Азаттық қазіргі заманғы журналистикаға арналған "Диалогтар" жобасының кезекті сұхбатын жариялап отыр. "Диалогтар" – журналистиканың қыр-сыры, ақпарат құралдарының билікпен, қоғаммен қарым-қатынасы, кәсіби қиындықтар мен елдегі әлеуметтік-саяси жағдай туралы қазақстандық журналистермен сұхбаттар сериясы. 28 маусым – Қазақстан журналистерінің күні (бұл мереке ресми бұқаралық ақпарат құралдары қызметкерлерінің күні деп аталады) басталған жоба 8 қыркүйек – журналистердің халықаралық ынтымақтастық күніне дейін жалғасады.

"Диалогтар" жобасының төртінші кейіпкері – журналист Ермұрат Бапи. Ол Азаттыққа сұхбатында Қазақстанда билікті сынағандар қысымға қалай тап болатыны, тәуелсіз басылымдар қызметкерлерін қалай ұрып-соғып, ұрлап әкеткені жайлы баяндап, елдегі бұқаралық ақпарат құралдарының көбі неліктен үрейленіп, мемлекеттік тапсырысқа тәуелді болып отырғаны туралы ойын ортаға салды.

"ЖУРНАЛИСТІК АЛҒАШҚЫ ҚАДАМЫМ "КОММУНИЗММЕН" БАЙЛАНЫСТЫ БОЛДЫ"

Азаттық: Ермұрат мырза, журналистикаға қашан, қалай келдіңіз?

Ермұрат Бапи: Менің журналистикаға келуімнің өзі қызық болды. Мектептің 5-сыныбынан бастап журналист болуды армандаушы едім. 1976 жылы 25 маусымда соңғы емтиханды тапсырып, қолыма орта білім туралы аттестат алдым. Ертеңіне мектеп директоры маған: "Сені аудандық партия комитетінің бірінші хатшысы шақыртып жатыр, жедел Зайсанға бар", - деді. Ішімнен аупарткомның 1-хатшысына қандай қажетім бола қалды екен деген таңданыспен құстай ұшып Асылбек Сәбеков деген бірінші хатшының кабинетіне келдім.

Зайсанның халқы әлі күнге дейін аузынан тастамайтын жақсы адам еді. "Балам, биыл аудандық газетке қызметкер жетіспей жатыр, бұрыннан жазып жүрген газетің, бір жыл жұмыс істеп бер, келесі жылы ҚазМУ-ге жолдамамен оқуға жіберем", - дегені.

Менің сол кездегі бар арманым – ҚазГУ-дің журналистика факультетін бітіріп, аудандық "Достық" газетінде тілші болу еді. Сол асыл арманым аяқ астынан орындалып тұрған соң бірден келісім бердім. Сөйтіп, 25 маусымда мектеп бітіріп, екі күннен кейін, небәрі 17 жасымда армандаған газетімнің қызметкері болып шыға келдім.

Бірақ бірінші хатшы уәдесін орындай алмады: келесі жылы мені әскерге алып кетті де, үш жыл әскери-теңіз флотында азаматтық борышымды өтедім. Бірақ ол кісі уәдесінде тұрды: үш жылдан кейін әскерден оралғанымды газетке шыққан бір өлеңдерімнен біліп, тағы да аупарткомға шақыртып алып, жолдаманы қолыма ұстатты.

Кейіннен журфакты бітірген соң, Шығыс Қазақстан облыстық "Коммунизм туы" (қазіргі "Дидар") газетінде, одан соң республикалық "Социалистік Қазақстан" (қазіргі "Егемен Қазақстан") басылымында тілші болдым. Осылайша журналистік алғашқы қадамым "коммунизм" және "социализммен" тікелей байланысты болды.

САН ӨЛІП, ҚАЙТА ТІРІЛГЕН ОППОЗИЦИЯЛЫҚ ГАЗЕТ

Азаттық: Оппозициялық журналиске айналуыңызға не себеп болды? Алғашқы газетіңізді қалай аштыңыз?

Ермұрат Бапи: 1990 жылдардың соңына таман оппозициялық журналист болуыма Қазақстанның бұрынғы премьер-министрі Әкежан Қажыгелдин себепкер болды. 1997 жылдың күзінде биліктен кетіп, оппозициялық жолға түскен ол сол кезде "жасырын құрылтайшы" ретінде "ДАТ" газетін ашқан еді. Газеттің алғашқы редакторы марқұм Шәріп Құрақбай болды. Мен газет редакциясының "көзге түспейтін" сырттай жетекшісі едім.

1998 жылдың тамызында президент Нұрсұлтан Назарбаевтың күйеу баласы Рахат Әлиевтің бастамасымен "ДАТ"-қа қарсы қылмыстық іс ашылып, Шәріп Құрақбайды сотқа сүйреу машақаты басталған кезде Әкежан Мағжанұлы маған: "Енді жасырынатын түгі қалмады, "ДАТ"-ты қолыңа ал" деп тапсырды. Содан бері 22 жыл бойы "ДАТ" сериялы газет жобасын шығарып келемін.

Ал тікелей өзім құрылтайшы ретінде ашқан газет "СолДАТ" болды: сол "ДАТ"-тың жалғасы деген мағына білдіретін атауды арнайы таңдап алдым. Бұл газетке де Әкежан Қажыгелдин демеушілік жасады. "СолДАТ"-тың алғашқы редакторы танымал жазушы, марқұм Марат Қабанбай болды. Кейін ол шығармашылық жұмысқа кеткен соң редакторлық қызметті қолыма алдым.

Азаттық: Газетті қанша рет сотқа тартты? Газет атауын неліктен, қанша рет өзгерттіңіз? Қанша жылдан бері билікті сынап келе жатқан басылымның әлі күнге дейін жабылып қалмауының сыры неде?

Ермұрат Бапи: Сол көп сот пен оттың есебінен қазір өзіміз де жаңылдық. Сот шешімімен "ДАТ"-қа 500 млн теңге айыппұл салынып, газет 1998 жылдың қараша айында жабылды. Одан соң бес-алты нөмірі ғана шыққан "ДАТ-Ақбота", "ДАТ-Ертіс", "ДАТ-Колесо" деген газеттер болды. Билік барлығын дереу жауып отырды. Біз де жаңа газеттер ашуды қоймадық. Соттың солақай шешімімен 2001 жылы "СолДАТ" газеті де жабылды. Назарбаевтық сот газет редакторы ретінде маған екі жыл шартты жаза кесті.

Кейін "жалған кәсіпкерлікпен айналысты", "бухгалтерлік есепті бүлдірді" деген жаламен тағы бір рет соттап, екі жыл түрмеге кесіп, бес жылға журналистік кәсіппен айналысуыма тыйым салды. Әбүйір болғанда, тәуелсіздіктің он жылдығына орай жарияланған рақымшылыққа байланысты түрмеге қамалмай, аман қалдым.

"БАС ОҚЫРМАНЫ" БАР БАСЫЛЫМ

Азаттық: Өз газетіңіздің "бас оқырманына" қалай айналдыңыз? Бас редактор атануыңызға не бөгет болды?

Ермұрат Бапи: Журналистік кәсіппен айналысуға тыйым салынғаннан кейін қол қусырып отыратын емес, оның үстіне алған беттен айнуға азаматтық ар деген "пәлекет" жол бермеген соң газет шығаруды жалғастыру қажет болды. Ол үшін газет бетіне шығатын жазу-сызуыма бір кәсіби қызметтің атауы керек еді.

Содан мені нақақ жаламен "қылмыскер" қылған соттың қорытындысына байланысты өткізген баспасөз мәслихаты кезінде Ұлттық баспасөз клубының жетекшісі Сейітқазы Матаев: "Сөзді "СолДАТ" газетінің бас...", - деп бастап мүдіріп қалды да, редактор деп атауға болмайтынын ескеріп: "бас оқырманына береміз" деді. Журналистер одағының төрағасы Матаев таңып берген сол атау маған ұнап қалды да, күні бүгінге дейін "бас оқырман" болып жүрмін. Ескерте кетейін, күллі әлемдегі жалғыз "бас оқырман" – Ермұрат Бапи (күлді).

Журналист болмақ түгілі, газеттің корректоры болуға дейін тыйым салынған соң басқа әріптестерімнің атымен бірінен соң бірін бірнеше газет аштық: "ДАТ" жобасымен "Жұма таймс" (редакторы – ақын Жұмаш Кенебай), "Айна-плюс" (редакторлары – Жанкелді Естенбаев пен Розлана Таукина) басылымдарын шығардық. Екеуін де "Қазақгейт" шырғалаңын жарыққа шығарғаны үшін ірі көлемде айыппұл салып жапты. Ол газеттерге салынған айыппұл сомасы қазір есімде де қалмапты.

Кейіннен жазушы Қабдеш Жұмаділов ұсынған "Тасжарған" деген атаумен жаңа газет шығардық. Оны сол 2005-2007 жылдары парламент мәжілісінің депутаты болған Ромин Мадиновтың "ар-намысына тиді" деген желеумен жапты. 2008 жылы Жалпыұлттық социал-демократиялық партияның төрағасы Жармахан Тұяқбай: "Біз тиражын көтере алмадық, ал сенің қолыңнан келеді" деп, өз партиясының "Общественная позиция" деген газетін маған берді. Содан бері, міне 12 жыл бойы осы "ОП" - "ДАТ" газетін Бақытгүл Мәкімбайдың редакторлығымен шығарып келеміз. Бұл газет те бірнеше рет сотқа тартылды, бірақ әйтеуір әзірге аман.

Ал сұрағыңыздың екінші бөлігі – "осынша уақыт бойы билікті сынап келсеңіз де, суға батпай, отқа жанбай келе жатуыңыздың себебі не" дегенге келер болсақ, биліктің кейінгі жылдары маған соқтыққанын неліктен қойғаны өзіме де жұмбақ. Бірақ өзімше бірнеше долбар жасай аламын. Біріншіден, "ДАТ" – оппозициялық басылымның брэнді ретінде адам құқығы мен баспасөз бостандығын қорғайтын халықаралық ұйымдардың реестріне кірген. Бұл атау АҚШ Конгресінің тіркеуіне алынған, өзім бұл ретте бірнеше рет америкалық конгресмендердің қабылдауында болдым.

Екіншіден, "ДАТ" газеттері халықаралық "Журналистерді қорғау комитеті" мен оппозициялық басылымдарды соттан қорғаумен айналысатын "Артикль-19" (Ұлыбритания) ұйымының тұрақты бақылауына алынған. Еуропарламент пен Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы сияқты беделді қолдаушымыз және бар. Сондықтан, "ДАТ" газетімен алысу қазақстандық билікке опа бермейтіні халықаралық хаттамалар негізінде бекітілген мәселе. Ұлыбританияның бір кездегі премьер-министрі Уинстон Черчилль айтқандай: "Газетпен соттасу – шошқаның торайын қырыққанмен бірдей: жүнге де жарымайсың, ал шыңғырған дауысы жер жарады". Біздің "ДАТ" газетімен қырқысу – билік үшін дәл сондай кепке келетін қисын.

Үшіншіден, мақтанғаным емес, қалыптасқан ақиқат осы деп ойлаймын: Қазақстан журналистикасында "Ермұрат Бапи" деген атау пайда болды. Қалың оқырман мен қолдаушы халықтың арқасында ол атау қоғамдық маңыз алатын деңгейге жеткен шығар... 22 жыл қатарынан оппозициялық газет шығарып жүрген табандылыққа тәнті жұрттың қолдауы бүгінде билікті басындырмайды деп ойлаймын. Мені соттау – Черчилль марқұмның сол "торайын қырқумен" пара-пар у-шудың тақырыбы болуы әбден мүмкін. Бүгінгі билік қаншама қатыгез болса да, ішкі есебінде қоғамнан қаймығу факторын жоққа шығара алмаса керек.

"АҚИҚАТ ҮНЕМІ КЕШІКСЕ ДЕ, ТУЫ ЕШҚАШАН ЖЫҒЫЛМАЙДЫ"

Азаттық: Сізді билікпен ым-жымы бір дейтұғын сынды жиі естисіз бе?

Ермұрат Бапи: Мұндай еш негізі жоқ, орынсыз жала жиі болмаса да, ара-тұра әсіресе әлеуметтік желілерде жазылып жатады. "Бұл қалай, билік барлық тәуелсіз газеттерді жапты, ал "ДАТ" пен Бапиға батпай отыр? Яғни, бұл – биліктің жобасы" деген далбаса долбар айтылып тұрады.

Бірақ олардың дабырасына мен қыңқ етпеймін. Себебі есті ағайын біледі: "ДАТ" биліктің жобасы болса, ол неге Назарбаев пен оның қыз-күйеулерін быт-шыт қылып сынайды? Билікте отырған кез-келгеннің бет-жүзіне қарамай, оларды айрандай ақтарып жазатыны неліктен?" деген сияқты сұрақтардың жауабын іздеу қажет емес. Бұл – азаматтық таңдаудың тақырыбы. Бұл – менің таңдауым.

Бұдан басқа сол жазғырушыларға екі мәселені ескерткім келеді: біріншіден, біз ешкімді негізсіз, себеп-салдарсыз алқымнан алмаймыз, біздің серігіміз – ақиқат, тек қана ақиқат. Ал ақиқат үнемі кешігіп жүрсе де, бәрібір туы ешқашан жығылмайды.

Екіншіден, жоғарыда айтып кеттім, биліктегілер де түгесіліп біткен ессіздер емес. "Quod licet Jovi, non licet bovi" деген ежелден қалған латын тәмсілі бар. Яғни, қоғамда өзгелерге рұқсат берілмесе де, Юпитер сияқты біреуде мұрсат болуы керек деген қағида биліктің қаперінде болмауы мүмкін емес: қалай болғанда да, тұқымдыққа бір оппозициялық газет болуы керек қой!

Азаттық: Сіздің газетіңіз сияқты басылымның мұраты не, жұрт оқитындай несімен маңызды?

Ермұрат Бапи: Газетіміздің бүгінгі мақсаты – "ликбез", саяси сауат ашу. Біз "ұр да, жық" ұраннан аулақпыз, "баррикадаға барайық" деп ұрандамаймыз. Біздің газеттің жазу-сызуы оқырманның санасында ұран тудырып, сенімге жетелесе, сол жеткілікті. Прокламация мен "жауынгерлік үнпарақ" болу – біздің газетке бүгінде мақсат емес. "ДАТ" биліктегі біреудің "көрпесінің астына сығалау" заманынан әлдеқашан өтіп кеткен. Ол үшін бүгінгі интернет әлемі де жеткілікті деп ойлаймын.

Азаттық: Қазақстанда тәуелсіз БАҚ пен журналистердің аузына қақпақ, мойнына тұзақ салынбаған еркін заман болды деп қай кезеңді атар едіңіз? Неліктен?

Ермұрат Бапи: 1995 жылғы назарбаевтық конституция қабылданғанға дейінгі кезең Қазақстан журналистері үшін мейілінше еркін заман болды. Одан кейінгі бес-алты жылда сол еркіндіктің динамикасы сақталып, 90-жылдардың соңына дейін баспасөзде біршама бостандық болды. Өзіңіз айтыңызшы: қазір билікке бағынышты қай газет Назарбаев пен Тоқаев түгілі, премьер-минстр Асқар Мамин мен парламент спикерлерін сынай алады? Ешқайсысы!

Ал 1990 жылдардың соңында баспасөз құралдары премьер-министр Әкежан Қажыгелдин мен мәжіліс төрағасы Марат Оспановты жерден алып, жерге салатын. Мен ол жылдары министрлер кабинетінің баспасөз қызметінде істедім, талай сыншы газеттермен сөйлесуге тура келген.

Азаттық: Қазақ тілінде ақпарат тарататын журналистиканың жай-күйі қандай, қай бағытта, қалай дамып жатыр?

Ермұрат Бапи: Қазіргі БАҚ, әсіресе биліктің қорасына байланған баспасөз азусыз болады. Барлығын тендер мен мемлекеттік тапсырыстың астауына байлап қойған. Тіпті өздерін "тәуелсізбіз" деп жүрген интернет басылымдардың өзі билікке тиіп кететін сыннан ат-тонын ала қашады. Себебі назарбаевтық саяси жүйе сөз бостандығын жаншып, жерге таптап тастаған. Оның салдары қазақстандық журналистиканы, әсіресе қазақ тілінде ақпарат тарататын журналистиканы тақырыптық тоқырауға тап қылды.

Биліктің саяси режимі түп-тамырымен өзгермейінше, Қазақстан журналистикасы бауырын жаза алмайды. Бастысы, қоғамның базистік қондырғысы өзгеруі керек. Онсыз газет-журнал басшылығының "біз халыққа қызмет етміз" деген сөзі – бос сандырақ. Олар халыққа емес, билікке ғана қызмет етеді.

ЖУРНАЛИСТЕРГЕ ШАБУЫЛДАҒАНДАР "ТАБЫЛМАЙДЫ"

Азаттық: Сізге немесе қызметкерлеріңізге оппозициялық қызметтеріңіз үшін қоқан-лоқы жасағандар болды ма?

Ермұрат Бапи: Біздің журналистер көрген барлық құқайды жіпке тізгендей айтып шығу мүмкін емес. Бастан кешкен үш жағдайды ғана айтайын. Рахат Әлиевтің кезінде біздің редакцияға қарақшылық шабуыл жасалып, екі қызметкеріміз – Бақытгүл Мәкімбай мен Кенжетай Айтбакиевті соққыға жықты. Екеуінің қол-аяғын байлап, аузын скотчпен желімдеп, редакцияның барлық компьютерлік техникасы мен құжаттарын алып кетті. Полиция бандиттерді сол күйі "таба алмады".

Газеттің жауапты хатшысы Кенжетай Айтбакиевті белгісіз біреулер ұрып-соғып, қол-аяғын байлап, қаланың сыртындағы бір карьерге апарып тастады. Полицияның тергеуі аяқсыз қалды.

Тағы да "белгісіз" біреулер "ДАТ" - "Тасжарған" газетінің редакциясына тапаншамен терезеден оқ атып, журналистерді қорқытып-үркітуге әрекет жасады. Тағы да полиция ешкімді "таппады". Мұндай қорқыту-үркітудің талайын бастан кештік.

Азаттық: Қазақстанда қандай тақырыпты қозғау қауіпті? Ондай тақырыпқа жоламаудың сөз бостандығына зияны қандай?

Ермұрат Бапи: Мен білетін және бүгінгі ең басты жабық тақырып – Нұрсұлтан Назарбаев пен оның "Нұр Отан" партиясы. Бұған мысалды алыстан іздеудің қажеті жоқ. Әлеуметтік желіде Назарбаевты сынаған қарағандылық азамат таяуда ғана "жаздым-жаңылдым, райымнан қайтамын" деп мәлімдеме жасап, абақтыдан шыққанын білеміз.

Сол сияқты "Нұр Отанды" сынап, "жалған ақпарат таратты" деген айыппен абақтыға қамалған Әлнұр Ілияшевтың бостандығы үш жылға шектелгені күні кеше ғана. Авторитаризмнің асқынып бара жатқанын дәлелдейтін бұдан басқа қандай мысал керек?!

Азаттық: Газетіңіздің жалғыз республикалық оппозициялық басылым болып қалуының сыры неде?

Ермұрат Бапи: Бұл сұрақты Кәрім Мәсімовтің "кеңсесіне" (Қазақстан ұлттық қауіпсіздік комитеті – ред.), ішкі саясат ведомствосының "мамандары" мен биліктің қорасын қоритын идеолог-саясаттанушыларға қою керек шығар. Әрине, бұл сұрақтың жауабын бірінші кезекте Нұрсұлтан Назарбаевтың саяси режимін күзеткен жандайшаптар мен жантықтардан сұрап білген жөн болар.

Азаттық: Оппозициялық басылым оқиғаны баяндап, фактілер мен пікірлерді келтіргенде объективті бола ала ма?

Ермұрат Бапи: Статистикалық ресми деректерге қарағанда, елде бес мыңнан астам газет-журнал бар екен. Тіркеуге алынған электронды БАҚ қанша екенін нақты білмеймін. Міне, сол бес мыңның 99 пайызы билікке қарсы оппозициялық ой айта алмайды деп білем.

Сондықтан елде қалған біз сияқты жалғыз-жарым басылым бүгінде объективті пікір айту үшін биліктің уәжіне ден қоюға міндетті емес. Биліктің жыртысын жыртатын 4999 басылым бар – объективизмді солар сақтасын. Ал біз қоғамды кернеген ашу мен наразылық толқынын бағдар қыламыз. Бүгінде бір ғана газет емес, бүкіл ел оппозициялық пікірдің ошағына айналды. Біздің газет объективті пікірді, дерек пен дәйекті сол қарсылық қозғалысының ортасынан алады. Ол ортадағы ақиқатты ашық жазады. Бұл ортадағы билікке қарсы ашу-ызаның мөлшері мен оның қаншалықты әділетті екендігін анықтау үшін, біз баланс болатын қарсы пікірді іздеуге, биліктің өкілі не дер екен деген жасқаншақтыққа мүдделі емеспіз.

Азаттық: Қазір Қазақстанда қағаз газет шығарып, одан пайда табуға бола ма?

Ермұрат Бапи: Жоқ. Қағазға басылып шығатын газетпен бизнес жасау бүгінде мүмкін емес. Екінің бірі смартфон ұстап жүрген қазіргі Қазақстанда газетке жазылу немесе газет сатып алу – архаикаға айналған мәселе. Басылымға түсім беретін жарнама атаулы кіріс көздері электронды әлемге көшіп кеткен жағдайда газет шығарумен, оның сатудың түсімімен күн көру – жанкештілердің үлесі. Біздің газеттің бүгінгі қаржы жағдайы дәл сондай. Тіпті, "елдің сөзін сөйлеп жатырсыңдар ғой" деп көмек беруге ниет танытатын адамдар да тапшылыққа айналған.

"ЖУРНАЛИСКЕ САЯСИ ПАРТИЯҒА МҮШЕ БОЛУ ҚАЖЕТ ПЕ?"

Азаттық: Кейінгі жылы сіздің есіміңіз Жалпыұлттық социал-демократиялық партияға байланысты жиі айтылды. Сіз әлі де партия басшылығына оралуға тырысып жүрсіз бе? Журналиске саяси партияға мүше болу қажет пе?​

ЖДСП мүшелері Ермұрат Бапиге сенімсіздік білдірді (6 қыркүйек 2019 ж.)

Ермұрат Бапи: ЖСДП-ға көсем болайын, осы партия арқылы атымды шығарайын деп келмеген едім. Бұл партияны биліктің ырқынан толықтай шығарып, оны азаматтық қоғамның қолына өткізу, Қазақстанда қалған жалғыз тәуелсіз партияны халықтың қолына тапсыру, осы партияның платформасымен парламент сайлауына жаппай қарсылық динамикамен қатысу арқылы билікті өзгертуге әсер ету – менің ішкі арманым болды. Саяси журналистика мен қоғамдық-саяси қызметтің қан-сорпасын көп жыл бойы көріп келгенде, мен осы партия арқылы елдегі қарсылық қозғалысына жаңа екпін беруді мақсат тұттым. Әйтпесе менің "Ермұрат Бапи" деген атым өзіме де, бала-шағама да талғажу тірлікке жетер еді.

Бірақ жасым алпысқа келсе де, бұл менің "балаң арманым" болып шықты: билікпен ауыз жаласқан және партияны жекеменшікке айналдыруға жанталасқан ат төбеліндей топтың кесірінен ол арманым жүзеге аспады.

Егер былтыр ЖСДП жетекшілігін Жанболат Мамайдың қолына тапсыруға және партияның төңірегіне қоғамдағы билікке қарсы күштердің бәрін топтастыруға мүмкіндік болғанда, бүгінде жаңа партия құрудың қажеті болмас еді. Өкініштің үлкені – осы мақсаттың орындалмағаны. Ал бұл мақсаттың жүзеге асуына кедергі болған төңкерісшілерді мен халық мүддесін мансұқ еткен сатқындар деп санаймын.

Ал "Журналистің саяси партияға мүше болуы қажет пе?" деген сауалыңызға "қажет емес" деп жауап берер едім, егер біздің ел классикалық мәндегі демократиялық, халықтық билік негізінде қалыптасқан ел болса. Қазіргі Қазақстанды құрып кетуден құтқаруға журналист, заңгер, дәрігер, ұшқыш, бақташы – бәрі-бәрі атсалысуы керек деп ойлаймын.

Азаттық: Журналистика мен саясаттың тоғысар тұсында жұмыс істеген қалай? Ондайда кімді кім пайдаланады?

Ермұрат Бапи: Сұрағыңыздың бірінші бөлігіне жоғарыда жауап бердім деп ойлаймын: журналистика мен саясаттың тоғысар тұсында жұмыс істеу үшін, көбірек саясаткер болу керек екен. "Ар-ұят", "адамгершілік", "әділет" деген сияқты атауларды аттап өте алмайтын журналиске саясаттан сая іздеп қажет емес.

Саясат – арам дүние. Мұнда цинизм басым болады. Компромиске бару, өзіңнің кейбір адами принциптеріңді сатуға немесе оны уақытша доғаруға тура келеді. Бұл менің қолымнан келмеді.

Ал ЖСДП-ға қайта оралу ойыңызда бар ма деген сұрағыңыз, кешірерсіз, кейінгі жағдайдан хабарсыз адамның сауалы. Себебі ендігі өліп қалған, жаназасы шығарылғалы жылдан асқан партияны көрден суырып алып, оны халықтың қалауына ұсыну – ақымақтың ісі болады. Бүгінде ЖСДП жоқ партия. Оның саяси платформасы арқылы парламент сайлауына бару – өзін-өзі сыйлайтын, адами қасиеті бойында бар адамның әрекеті емес.

Партияның бүгінгі төрағасы Асхат Рахымжановтың желідегі постына "лайк" басатын адам 10-15-тен аспайды. Оның риторикасында Назарбаев түгілі, Тоқаев туралы бір ауыз сөз жоқ. Басқа партияшыл жетекшісымақтардың желідегі жағдайы да осы: "сен тимесең - мен тимен, бадырақ көз".

Бұл ненің көрсеткіші? Бұл – ЖСДП-ға деген халық қызығушылығы нөл екенін білдіретін белгі. Ал мұндай халықтық мүддеден ада партияға менің қайтып келуім мүмкін бе? Әрине, мен "өлексемен" өштесуден аулақпын, бірақ "екінші Қосанов жобасы" болатын бұл партияға өлген әкем тіріліп келіп өтінсе де ешқашан қайтып бармаймын.

Азаттық: Қазақстан журналистикасы енді он жылдан кейін қандай болады деп ойлайсыз?

Ермұрат Бапи: Егер қазіргі саяси жағдай енді жылдан кейін де осы қалпында болса, онда Қазақстан журналистикасында ешқандай өзгеріс болмайды. Тіпті керісінше, журналистика пропаганда мен ақпарат құралы ретінде елдегі саяси жағдайдан іргесі сөгілмей, біте қайнасып жатқандықтан, әсіресе қазақ тілінде хабар тарататын журналистикада дағдарыс тереңдей бермек. Баспасөз еркіндігі биліктің журналистерге қандай да бір тақырыптарды қозғауға, қайсыбір деректерді ашуға өлшеп берген мүмкіндігі шеңберінен аспайды. Ал егер Қазақстанда жағдай өзгеріп, қоғам демократияға бет бұрса, онда әрине, Қазақстан журналистикасына да жан бітері анық.

Азаттық: Сұхбатыңызға рақмет.