Руза Бейсенбайтегі Сарыарқа аудандық сотының алдында. Астана, 4 ақпан 2014 жыл.
Банкпен соттасқан тіл белсендісі жеңді
Павлодарлық кәсіпкер «қазақ тілінде қызмет көрсетпейтін» банктің аты-жөнін қате жазғанына наразы. Жергілікті экономист банктер үшін бағдарламаларын қазақшалауға кедергі жоқтығын айтады.
Павлодарлық Руза Бейсенбайтегі – қоғамдық орындар мен мекемелерде қазақ тілінде қызмет көрсетуді талап етіп жүрген тіл белсенділерінің бірі.
Бүгін Астана қаласының Саырарқа аудандық сотында банкке қарсы шағымы қаралып, өз пайдасына үкім шыққан 55 жастағы кәсіпкер әйелдің бұл жолғы бастан кешкен оқиғасы 10 ай бұрын басталған. Былтыр көктемде ол «Цесна» банкітің жергілікті бөлімшесінен салық төленгенін растайтын түбіртекті алғанда аты-жөнінің қате жазылғанын аңғарады. Түбіртекте тұтынушының тегі мен хат мәтінінде қазақ әріптерінің орнына түрлі тыныс белгілері түскен болып шығады. Тұтынушы банк қызметкерлеріне кемшілікті түзеу керек екенін айтады. Алайда банк қазақ әріптерін оқитын бағдарламалардың жоқтығына сілтеп, тұтынушының талабын орындамайды. Ескертуінен нәтиже шықпағасын Руза Бейсенбайтегі сотқа жүгінген.
СЕРГЕЛДЕҢ
«1997 жылы аты-жөнімді қазақ тілінде жазылған куәлікке ауыстырдым. Содан бастап әртүрлі кедергілерге кезігіп келемін. Не қазақ тілінде бағдарламалар жоқ, не барған жерлерімде фамилиямды қате жазып, келемеждеп қояды. Ал мына мәселе былтыр басталды. «Цесна» банктің Павлодардағы бөлімшесіне барып жеке кәсіпкер ретінде салық төлемек болғам. Олар: «Біздің бағдарламамызда қазақша әріптер жоқ. Сондықтан басқа жерге барыңыз» деп кеңес берді. Мен сол жолы салықты «Қазпоштаға» төлеуге келістім. Бірақ банк қызметкерлеріне үш айдан кейін келіп, тағы салық төлейтінімді ескертіп кеттім. Уәделі уақытта келгенімде бағдарлама өзгертілмеген болып шықты» дейді ол Азаттыққа.
2005 жылы Қазақстан президенті бекіткен №550 қаулыда «Әлеуметтік-коммуникативтік салаларда қызмет алдымен мемлекеттік тілде, содан кейін орыс тілінде көрсетілуі керек» деп жазылғанына сүйенемін.
Руза Бейсенбайтегі.
Руза Бейсенбайтегі 2005 жылы Қазақстан президенті бекіткен №550 қаулыда «Әлеуметтік-коммуникативтік салаларда қызмет алдымен мемлекеттік тілде, содан кейін орыс тілінде көрсетілуі керек» деп жазылғанына сүйенетінін айтады. Алайда тіл белсендісінің сөзінше, президенттің бұл қаулысы өзі тұратын қалада орындала бермейді. Сол себепті ол 2011 жылы өзі «қазақ тілінде қызмет көрсетпейді» деп сипаттайтын «Павлодар лифт» мекемесімен соттасады.
Оның айтуынша, бұған дейін Павлодардағы мемлекеттік және қоғамдық мекемелерде қазақ тілінде қызмет көрсетуді талап етіп сотқа шағымданған ешкім болмаған. Руза Бейсенбайтегі адвокат Абзал Құспаннан заңдық көмек алып, сот процесін жеңіп шыққанын айтады. Оның сөзінше, «Павлодар лифт» жергілікті сот шешімінен кейін қазақ және орыс тілінде қызмет көрсететін болған.
СОТ ШЕШІМІ
Руза Бейсенбайтегінің «Цесна Банк» банктің үстінен түсірген арызы қаралған ақпанның 4-і күні Астананың Сарыарқа аудандық сотында өткен отырысқа банк
Сарыарқа аудандық сотының залы. Астана, 4 ақпан 2014 жыл.
өкілдері келмеді. Сондықтан Сарыарқа аудандық сотының судьясы Ләззат Баян бұл іске қатысты сырттай шешім шығарды. Судья банк тарабы қайта шағымдануға құқылы екендігін, сот шешімі 5 күннен кейін ғана күшіне енетінін мәлімдеді.
«Сот «Цесна Банк» АҚ бағдарламаларын Қазақстан Республикасының заңнамалық нормаларына сәйкестендіруді міндеттейді. Республикалық БАҚ арқылы Бейсенбайтегі Руза Зәйкенқызынан кешірім сұралсын. Моральдық залал келтіргені үшін «Цесна Банктан» 50 мың теңге өндірілсін. Сот шығыны ретінде 2597 теңге қайтарылсын және жол шығын ретінде 4 мың теңге өндірілсін» деді судья.
Азаттықтың Руза Бейсенбайтегінің шағымы мен сот шешіміне қатысты «Цесна Банк» тарапынан пікір алуға талпынған әрекеті нәтижесіз аяқталды. Банк өкілдері жауап беруден түрлі сылтау айтып қашқақтады.
Соңғы жылдары қазақ тілінде қызмет көрсетуді талап етуші тұтынушылардың саны артып келе жатқаны байқалады. Мұндай кейбір азаматтар конституциялық құқығының бұзылғанына назар аударту үшін әлеуметтік желілерді тиімді пайдаланып жүр. Банк түбіртегінде аты-жөні қате көрсетілген тұтынушының бірі –
Аңсаған Мұстафаға "Казкоммерцбанктен" берілген түбіртек. (Сурет жеке мұрағаттан алынған)
блогер Аңсаған Мұстафа. Бір жарым жыл бұрын қате жазылған құжатты әлеуметтік желіге жариялап, жергілікті банкке өтініш түсірген блогерге жауап тез келген. Сол қателігі үшін банк блогерден жария түрде кешірім сұрап, кемшілікті жоятындарын айтқан.
«Өз атым ештеңе етпес. Әкем мен атамның атын қорлағандары намысыма тиді. Алғашында жылағым келді. Сосын ашуланып, банктің басшылығына хат жазып, түбіртектің көшірмесін қостым. Хатта: «Тәуелсіздік алғанымызға 20 жылдан асты, менің тілімді, атымды неге қорлайсыздар? Қазақша әріп қолдану қиын ба, әлде менсінбеушілік пе?» деген сұрақ қойдым. Екі аптадан соң банктен «Кешіріңіз, енді қайталанбайды» деген хат алдым. Қуанып қалдым. Өкінішке қарай, келесі жолы барғанда аты-жөніме қатысты қате қайталанды. Бұл – жүйелі түрде қорлау.
Аңсаған Мұстафаға "Казкоммерцбанктен" келген хат.
Сотқа беру ғана қалды. Басқа амал жоқ» деді блогер Азаттыққа.
Кейбір қаржы институттары есептік-ақпараттық жүйелерін қазақшалау процесі күрделі екенін, тіпті мүмкін емес екенін мәлімдеп жатады. Азаттық сұхбаттасқан экономист Жангелді Шымшықовтың пікірінше, қаржы институттары мен банктердің іс қағаздарды қазақ тілінде жүргізуіне еш кедергі жоқ.
«Ол үшін ең алдымен қазақ тіліне құрметпен қарай білу керек. Банктер тілге уақытша қолданыстағы тіл деп қарамаса, қарапайым қазақтілді тұтынушы момындық танытпай, мемлекеттік тілде қызмет көрсетуді талап етсе, тіл жеңіске жетеді. Ал қаржылық-экономикалық халықаралық терминдерді сол қалпында қолдана беруге еш кедергі жоқ» дейді экономист.
Мына форумнан кейбір қазақстандық банк қызметкерлерінің есептік-ақпараттық жүйесіне қазақ әріптерін қалай енгізгені туралы пайдалы кеңестерін оқып білуіңізге болады.
