Украинадағы әскери шайқас ақпараттық майданға ұласып барады. Ресей, АҚШ және Украина үкіметтері қақтығысқа қатысты өз көзқарастарын онлайн энциклопедияға енгізіп жатыр.
ҰШАҚ АПАТЫНА ҚАТЫСТЫ ПІКІР
Малайзия ұшағына айыпты тарап, Қырымның құқықтық мәртебесі, ресейлік БАҚ-тың дербестігі сияқты мақалаларға үкіметке тиесілі компьютерді пайдаланған белгісіз редакторлар түзету енгізіп жатыр.
«Википедия» сайтында жасалған өзгерістерді тіркеп отыратын жаңа Twitter-бот Мәскеу, Киев және Вашингтон үкіметтерінің ІР-мекенжайлары арқылы мақалаға жасалған редакцияны байқап қойды.
Онлайн күрестегі саяси тұрғыда маңызы зор мәлімет – 17 шілде күні 298 адамның қазасына себепкер болған, Шығыс Украинаға құлаған малайзиялық ұшақ туралы дерек.
Сол күні украиналық ІР-мекенжайдан кірген пайдаланушы апат туралы «Википедия» сайтындағы орыс тілінде жазылған мақаланы өзгертті.
Беймәлім редактордың пікірінше, әуе апатына айыпты қылмыскерлер «өзін-өзі сайлап алған Донецк халық республикасының терроршылары» екен. Олар ұшақты «Ресей федерациясынан алған БУК зымыран кешенімен атқан».
Бұған Бүкілресейлік мемлекеттік телерадио компаниясына (ВГТРК) тиесілі компьютерден кірген біреу қарсы жауап беріп, Украина мен оның одақтастары мәліметті бұрмалады деп айыптады. ВГТРК одан соң былай деп мәлімдейді: «Украиналық сарбаздар ұшақты атып түсірді». Кейін бұл екі түзету де жойылды, оның орнына «Апат себебі әлі анықталып жатыр» деген екіұшты пікір жазылды.
«НАСИХАТШЫЛАРҒА» ҚАТЫСТЫ ДАУ
АҚШ пен Украина үкіметінің компьютерлері Ресей мемлекеттік баспасөздерін де «Википедия» сайтында нысанаға алған еді. 5 шілде күні Украина министрлер кабинеті хатшылығына қарайтын компьютерден біреу ресейлік БАҚ жетекшісі Дмитрий Киселевті «Википедия» сайтының украина тіліндегі бетінде «насихатшы» деп сипаттаған.
Батысқа қарсы адуын, өткір пікірлер айтып, түйреп сөйлейтін Киселевті Путин былтыр «Россия сегодня» атты жаңадан құрылған ақпарат агенттігіне басшы етіп қойған. Бұны Кремльдің баспасөзді бақылауды күшейткені деп қабылдайтындар бар.
Киселевке қатысты «Википедия» сайтындағы сипаттама Twitter-ден @UaGovEdits желісіне түсті.
Кремль қаржыландыратын RT арнасының жүргізушісі Эбби Мартинге қатысты мақаланы АҚШ үкіметіне қарасты компьютерден өңдепті. 14 шілде күні АҚШ өкілдер палатасының ІР мекенжайынан біреу Мартинді «орыс насихатшысы» деп сипаттаған.
АҚШ мемлекеттік хатшысы Джон Керри сәуір айында RT арнасын «Кремльдің даусын әлемге таратушы» (насихаттаушы) деп атаған еді. Мартин өзі хабар жүргізгенде редацияға тәуелсіз екенін айтып, Ресей үкіметін сынаған кездері де бар екенін дәлелге келтірді.
Twitter анықтаған, @congressedits жасаған редакциялар өткен аптада АҚШ Конгресі өкілдер палатасында дау тудырды. 24 шілде күні «Википедия» әкімшісі Конгресс палатасының ІР-мекенжайында жасалатын түзетулерге 10 күнге тыйым салды, «үнемі қате редакция жасалады» деп ескертті.
Бір пайдаланушы екі-үш адамның кесірі штаттағы 9000 қызметкерге тиетінін айтып, беймәлім редакторлар бар болғаны «грамматикалық түзету жасап», «Омбыдағы құстар туралы ақпарат қосқан еді» дейді.
«ҚЫРЫМ» МЕН «ТИТУШКАЛАРҒА» ҚАТЫСТЫ ТҮЗЕТУ
Бұл компьютерді қолданушылар Украинадағы дағдарысты өз үкіметінің ұстанымы тұрғысынан сипаттауға тырысады. Мысалы, малайзиялық Airlines Flight 17 қайғылы апатқа ұшырардан үш күн бұрын Өкілдер палатасының компьютерін қолданған біреу Қырым «ресми түрде» Украинаға тиесілі аймақ деп жазып, наурыз айында оны Ресей «заңсыз» аннексия жасады дейді.
Ресей бұл әрекетін Қырым халқының тілегін орындадық деп түсіндіреді, ал АҚШ пен БҰҰ-ға мүше көптеген елдер Мәскеудің аумақты иеленуін қабылдамайды.
Өкілдер палатасы компьютерінен 23 шілде күні тағы бір редакция жасап, Кремльге бүйрегі бұратын украиналық саясаткер Наталья Витренконы «орыстардың қуыршағы» деп сипаттаған.
Витренко басқаратын ұйымның шоты жақында құлыпталды, украиналық Business.ua ақпарат агенттігінің хабарлауынша, олар «Донецк сепаратистерін қаржыландырып отырған» деген күдік бар.
Ресейдің федералдық күзет қызметі (ФСО) де ақпарат шайқасына араласқан сыңайлы. Twitter анықтаған @RuGovEdits сайтының дерегі соған дәлел. 12 мамыр күні ФСО компьютерін қолданған біреу «Википедия» сайтының орыс тіліндегі парағында жарияланған «титушкалар» туралы деректі түзетті. «Титушкаларды» Еуромайдан белсенділері «билік әдейі жалдаған бұзақылар» деп атайтын. Ал редакция жасаған адам оған келіспейді, бұл термин 2013 жылдың мамыр айында пайда болған деп, Янукович үкіметі мен «титушка» сөзі арасында байланыс барына күмән келтіреді.
Украинаға қатысты өңдеулердің барлығы бірдей ресми үкіметтің ұстанымына жақын деуге келмейді. Ақпан айында ондаған шерушінің қазасынан соң биліктен кетуге мәжбүр болған Янукович оны «заңсыз» деп мәлімдеді. 14 мамыр күні Украинаның министрлер кабинетінде өзі қашып кеткен бұрынғы президентті қолдайтын біреу отырған сияқты. Сол күні ІР мекенжайдан кірген беймәлім адам Украинадағы сайлау туралы жаза келіп, Януковичтің биліктен кетуін «конституцияға қайшы» депті.
Карл Шректің мақаласын аударған – Динара Әлімжан
