Азаттық тілшілері осы аптада да қоғамдағы маңызды оқиғаларды елеусіз қалдырмай, мақала мен видеорепортаждар әзірледі, тамыры терең жайылған әлеуметтік мәселелерді қозғады. Демалыс күні сайтымыздағы аптаның үздік жеті хикаясын назарларыңызға тағы бір мәрте ұсынамыз.
Шыңжаңдағы қысым және оның салдары
Азаттық осы аптадағы Шыңжаңдағы қысымға бірқатар хабар арнады. Қытай түрмесінде қамауда болған үш қазақтың хикаясын VR-фильмге айналдырған Бен Маукпен сұхбат құрды, асыраушысы Қытайда қалғандардың хикаясын баяндады, Алматыдағы Қытай консулдығы алдындағы наразылықтан хабар таратты және қазақ билігінің Шыңжаң мәселесін көтергендермен күресі туралы мақала шығарды.
Қамаудан шыққан үш қазақтың хикаясы. New Yorker Шыңжаңдағы қысымды жаңаша баяндады. Автормен сұхбат
Америкалық New Yorker журналы Шыңжаңдағы қысым туралы жаңаша деректі фильм шығарды. Онда Қытай қамау лагеріне отырып шыққан үш қазақтың хикаясы баяндалады. Бастан-аяқ анимацияланған бұл фильм көрерменді виртуалды әлемге кіргізіп, лагерьдегі қапасты 360 градуста көруге мүмкіндік береді. Қазақ аудиториясы үшін жобаның тағы бір жаңалығы бар – Батыс басылымы фильмнің қазақ тіліндегі нұсқасын қатар жариялады. Азаттық жоба авторы Бен Маукпен сөйлесіп, бір жылдан аса уақыт түсірілген туындының егжей-тегжейін сұрады. Толығырақ...
Your browser doesn’t support HTML5
"Қайта тәрбиеленгендер. Шыңжаңдағы құпия тұтқындау лагерьлері" фильмінің трейлері
Көше сыпыру, қар күреу, көмек сұрау. Асыраушысы Қытайда қалғандар қалай күн көріп жүр?
Жақындары Қытайдың Шыңжаң өлкесіндегі "саяси үйрену лагері" деп аталған қамау мекемелерінде қалып қойған отбасылардың халі нешік? Асыраушысы айлап-жылдап қайтпағандардың бала-шағасы Қазақстанда қалай күн көріп жүр? Бірі төрт жыл бұрын күйеуі тауып берген аядай үйде қайырымды жандардың көмегімен әлі тұрып жатыр. Енді бірі 100 шақырым жерден табылған қара жұмысты қанағат қылады.
Бикамал Кәкен Қытайдан Қазақстан қайта алмай отырған күйеуі Әділғазы Мұқайұлының суретін ұстап тұр.
"Бұл Қытайдың ішкі ісі емес". Акцияны қолдағандарға неге "ескерту" жасалды?
Алматыда Қытай консулдығы маңында өтіп жатқан акцияны қолдауға барғандар жазаға тартылып, полициядан ескерту алып жатыр. Нарызылыққа шыққандар консулдыққа жақындай алмайды. Олар Қазақстан билігінің "Шыңжаңдағы қуғын-сүргін Қытайдың ішкі ісі" дегенімен келіспейді.
Your browser doesn’t support HTML5
"Бұл Қытайдың ішкі ісі емес". Акцияны қолдағандарға неге "ескерту" жасалды?
Қазақстанда Шыңжаңдағы қысымға қарсы қозғалыс бәсеңдеді, бірақ тоқтаған жоқ
67 жастағы Қалида Ақытхан Алматыдағы Қытай консулдығы алдындағы наразылыққа қосылғанда, оның үш ұлы үш жылдан бері Шыңжаңдағы "қайта тәрбиелеу" лагерінде отырған. Содан бері ол ақпан айында басталған пикетке тұрақты шығады. Ондаған шарасыз азаматтың бұл наразылық акциясы консулдықтың кедергілері мен құқық қорғау органдарының қорқытуына қарамай әлі өтіп келеді.
Үш баласы Қытайда қамалған Ақытхан Қалида Алматыдағы Қытай консулдығы алдында наразылық білдіріп тұр. Алматы, 2 наурыз 2021 жыл.
Негізінен әйелдерден тұратын бұл наразылар тобы туыстарының Қазақстанға аман-есен оралуын талап етеді. Қытайда қалып қойған жақындарының көбі – Шыңжаңда туған, бірақ Қазақстан азаматтығын не ықтиярхатын алған қазақтар.
"Балаларым туралы бір түйір мағлұмат алмайынша келе беремін" деді Ақытхан Азаттыққа. "Күзетшілерге "Күн жылығанда көрпемен келіп, жатып аламын" дедім.
Мақаланың толық нұсқасын оқи отырыңыз.
"Нұршенеунік". Адам құқығын қорғауы тиіс омбудсмен кімнің жағында?
Халықаралық және қазақстандық ұйымдар елде адам құқығы ахуалының жылдан жылға нашарлап жатқанын айтады. Президент Тоқаевтың "демократиялық реформалары" "косметикалық өзгеріс" деп санайтындар көп. Алайда адамның басты құқықтары бұзылып жатқанда оны қорғауы тиіс омбудсмен билікті жақтап шығады. Мұның себебі неде?
Қазақстанның адам құқығы жөніндегі уәкілі (омбудсмен) Эльвира Әзімова Алматы колониясына жұмыс сапары кезінде.
Ағаділ, Атабек және өзгелер. АҚШ-тың 2020 жылдың адам құқығы есебі шықты. Онда Қазақстан да қамтылған
АҚШ мемлекеттік департаменті 2020 жылдың Адам құқықтары жөніндегі есебін жариялады. Әлем елдеріндегі ахуалды саралайтын бұл құжатта Қазақстан да қамтылған. Онда конституцияда көрсетілген құқықтар мен бостандықтардың бір жыл ішінде қалай бұзылғаны сипатталған. Мемлекеттік департаменттің конгреске ұсынылатын 45-есебінде осы жеті тараудың әрқайсысына Қазақстаннан көптеген мысал келтірілген. Ғалы Бақтыбаев, Азамат Оразалы және Дулат Ағаділ секілді азаматтардың жұмбақ өлімінен бастап, Елена Семенова секілді құқық қорғаушылардың қысым көруі, Санавар Закирова мен Әлнұр Ильяшев секілді белсенділердің қылмыстық қудалануы айтылады. Азаттық көлемді құжатты шолып, негізгі ойларды оқырман назарына ұсынады.
Патруль көлігі мен полицияның темір қоршауы. Алматы, 31 қазан 2020 жыл. Көрнекі сурет.
"Өте баяу. Бұл қарқынмен екпе салуға көп жыл керек". Қазақстандағы вакцина науқаны сынға ұшырады
Қазақстанда 1 ақпаннан 31 наурыз арасында 134 мыңнан аса адам вакцинаның бір дозасын, 38 мыңнан аса адам екінші дозаны алған. Министрлік екпе науқаны жоспар бойынша келе жатыр дегенімен бұл көрсеткіш Еуропа елдері, АҚШ, Израильден әлдеқайда төмен. Сарапшылар елде екпе өте баяу жүріп жатқанын сынаса, депутаттар бұған денсаулық сақтау министрі Алексей Цойды айыптады.
Мақаланы мына жерден таба аласыз.
Қарағанды фармкешенінде өндірілген "Sputnik V" вакцинасы. 9 ақпан 2021 жыл.
Дау тудырған үш әріп. "Қытайдан келген флакондар" вакцина емес, бос ыдыс болып шықты
Жақында Қазақстанға Қытайдан вакцинаның 3 миллион флаконы жеткізілді" деп мәлімдеді Қытайдың Қазақстандағы елшісі Чжан Сяо жергілікті ақпарат құралдарына берген сұхбатында.
30 наурызда үкімет өкілдеріне сұрақ қоюға мүмкіндік туды. Денсаулық сақтау министрі Алексей Цой қатысқан брифингте Азаттық радиосының тілшісі "Қазақстанға Қытай вакцинасы келгені рас па?" деп сұрады.
Министр мен оның орынбасары Ажар Ғиният бір-біріне таң қала көз тастап бірер уақыт үнсіз отырып қалды. Содан соң Цой:
– Өкінішке қарай, қазір ондай ақпарат жоқ. Біз ресми түрде ешқандай ескерту алған жоқпыз, – деп жауап берді.
Мақаланың толық нұсқасын оқу үшін сілтемені басыңыз.
Қорғастағы шуға Дариға Назарбаева мен "күйеуінің" не қатысы бар?
Қазақстан мен Қытай шекарасынан тауар тасымалдайтын жүргізуші, кәсіпкерлер Қорғаста наразылық білдірді. Олар "Нұр жолы" бекетінде монополист "Еуротранзит" компаниясы өз көліктерін кезексіз өткізіп, өзге азаматтарға шектеу қойып отыр дейді. Ал "Еуротранзит" компаниясымен бұрынғы президент Нұрсұлтан Назарбаевтың отбасы мүшелерінің байланысы бар.
Your browser doesn’t support HTML5
Қорғастағы шуға Дариға Назарбаева мен "күйеуінің" не қатысы бар?
Бір апаның балалары. 8 қызды асырап алған Райхан апа мен билік өкілдерінің балаларға таласы
Райхан апаның сегіз қызы — София, Наталья, Анастасия, Марина, Алина, Алена, Антонина, Валентинамен видео арқылы сөйлесіп отырмыз. Кішкентайлар бір-біріне барынша жақын отырса да, телефон экранына сыймайды. Апа әрбірінің атын айтып, бірінен соң бірін таныстырып отыр. Аттарын да, жасын да жаттап үлгермедім.
Қыздар өзі туралы, қызығушылығы жайлы кезек-кезек әңгімелейді. Тек Валентина үндемейді. Дәрігерлер оған ақыл-ой кемтарлығы диагнозын қойған. Валерадан бір күні қалай өтетінін сұрадым.
— Оянамыз, жуынамыз, жаттығу істейміз. Сосын сабаққа отырамыз. Ойнаймыз. Мультфильм көреміз. Сосын бәріміз бірге үй жинаймыз.
— Үйді өздерің біліп жинайсыңдар ма, әлде апа айта ма?
— Өзіміз біліп жинаймыз, — деп күледі.
Балалар үйінде өсіп, үш жыл бұрын бір отбасының қамқорлығына өткен сегіз қыз таяуда мекемеге қайтуы мүмкін. Бауырына басқан адам олардан бас тартқан жоқ. Қыздарды асырап алған Райхан апа Шынтасовадан қамқоршы мәртебесін тартып алуға Қазақстан билігі күш салып жатыр. Екі қаладағы соттың бірі мемлекет пайдасына шешім шығарып қойды. Қыздар балалар үйіне қайтқысы келмейтінін айтады.
Райхан Шынтасова мен оның асырап алған қыздары.
"Мал мен барда үшін өмір сүреміз". Спирт зауытын сақтап қалған ауыл тұрғындарының хикаясы
Спирт зауытындағы қазандықтың кірпіштен соғылған биік құбыры көрші Красиловка ауылынан көрінеді. Құбырдан шыққан түтінге қарап, зауыттың жұмыс істеп тұрғанын бірден түсінуге болады. Ауада ашытқының не наннан жасалған квастың қышқылтым иісі сезіледі.
Таңғы 7:30. Әлі күн шықпаған кез. Ауа температурасы -42 градусты көрсетіп тұр. Күндізгі ауысымда істейтін жұмысшылар бірнеше топқа бөлініп зауытқа қарай асығыс адымдап барады.
Барда құйылған цистернасы бар трактор зауыт алдында. Айдабол ауылы Ақмола облысы, 25 ақпан 2021 жыл.
Бұл мақалада Ақмола облысындағы ауыл тұрғындарының арағымен танымал "Айдабол спирт зауытын" жабылудан қалай сақтап қалғаны баяндалады. Олардың зауытты қолдауына ішімдікке құмарлық емес, зауыттың ауыл өміріндегі маңызы себеп болған. Кәсіпорын адамдарға жұмыс, малға азық беріп, жергілікті мектепті, балабақшаны және емхананы жылумен қамтамасыз етіп отыр. Азаттық тілшісі Айдабол ауылына барып, тұрғындардың тұрмыс-тіршілігімен танысып қайтты.