Азаттық: Ұлыбританияда ән жинағыңыз шыққан екен. Осы жинақ жөнінде айтып өтсеңіз. Қанша данамен шықты? Нақты қашан жарық көрді?
Ерлан Рысқали: Иә, бұл енді өзім үшін де, шығармашылығым үшін де ерекше бір орын алатын сәт деп ойлаймын. Ұлыбританияда үш мың данамен шықты. Жарты жылдай еңбек еттік. Әннің барлығын осы жақта жаздық. Қазақстанда жазылған жазбалар қолданылған жоқ. Осы жақтан өңдеп, дизайнның бәрін осы жақтан жасатқыздық.
Азаттық: Жинаққа қандай әндер кіріп отыр?
Ерлан Рысқали: Жинаққа негізінен өзіміздің кешегі сал-серілердің, көш басында тұрған қазақ әнінің іргесін қалаған Сегіз сері бастаған, Біржан сал, Ақан сері, Абай сияқты бабаларымыздың ән мұралары [кірді]. Одан кейін бүгінгі күнге дейін сол дәстүрден ауытқымай ән жазып жүрген композитор ағаларымыздың мысалы, марқұм Тұрсынғазы Рахимов сияқты ағаларымыздың әндері бар. Секен Тұрысбеков, Кентау Назарбеков сияқты ағаларымыздың әндері еніп отыр.
Азаттық: Жинақ Ұлыбританиядағы дүкендерге түсе ме?
Ерлан Рысқали: [Дискілерді] бұл жақта таратуға болмайды. Себебі, бұл жақта таралуы үшін әрбір композитордан келісім қолхат алуымыз керек. “Шығармашылығымды пайдалануға қарсы емеспін” деген сияқты рұқсат хат беру керек. Ондай мүмкіндік болған жоқ бізде. Сондықтан осы жақта таралуын тоқтатып, өзіміздің Қазақстанда таралғанын дұрыс деп шештік.
ҰЛЫБРИТАНИЯДА ШЫҚҚАН ДИСКІЛЕРДІҢ САПАСЫ ЖОҒАРЫ
Азаттық: Негізі Ұлыбританияда шыққан дисктердің сапалық жағынан қандай да бір ерекшеліктері бола ма?
Ерлан Рысқали: Әрине. Сапасы өте жоғары. Бұлардың дыбыс жазу студиясы соңғы технологиямен жабдықталған. Бұларда дыбыс жазатын саунд оператор өнеріңізге бейжай қарамайды. Сондай керемет жауапкершілікпен қарайды. Және бастан-аяқ, үтір-нүктесіне дейін қадалағап отырып, ерінбей, көзге көрінбейтін, кез-келген құлақ ести бермейтін дыбыстар болады, соның барлығын бір арнаға тоғыстыра білетін өз саласының мамандары ғана отырады. Компьютерді бүгін ғана меңгеріп, ертең дыбыс жазып кететін жолдан қосылған "желөкпелер" жоқ. Студияның дыбыс жазу құралдары Қытайдан шыққан дүниелер емес. Барлығы Apple, Sony сияқты мықты фирмалардан шыққан аппарататтар. Аппараттың өзі сапалы. Микрофонның өзі сапалы. Оның үстіне өз ісінің мықты маманын қосыңыз. Сонда бұл дискіңіз керемет болып шықпағанда қалай шығады?!
Жалпы диск шығару кезінде байқағанымыз – қайта-қайта шақырып, сіздің мазаңызды алмайды. Қайта-қайта барып уақытыңыз кетпейді. Бәрін онлайн жүйемен жасайсыз. Әуелі студияға барып жазу - өз алдына бөлек әңгіме. Одан соң саунд операторыңыз жазған әндеріңіздің бәрін реттеп, мастер диск жасайды. Ол дискіні онлайн түрде көбейтетін, тираждар жасайтын баспаханаға береді. Баспаханамен екі ортада шапқылап та әуре болмайсыз. Оны да үйіңізде отырып, онлайн түрде жасай бересіз. Дисктердің сапасы қораптарында жазылады. Негізі дисктердің құйылатыны болады, қайнатылып шығатыны да болады. Не болмаса қатар құйылып, қайнатылып шығатыны да болады. Менікі осы соңғы айтылғаны. Бұл ең жоғары сапалысы. Бұл диск біздегідей тез сызылып қалмайды. Тез бұзылып қалмайды. Ұзақ мерзімге жетеді, сапасы мықты.
ВИДЕО: ЕРЛАН РЫСҚАЛИДЫҢ КЕМБРИДЖДЕ ӨНЕР КӨРСЕТУІ
Азаттық: Бұған дейін әлеуметтік желіде Ұлыбританиядағы кейбір қалаларда өнер көрсеткеніңіз туралы видеолар шығып қалды. Мұндай концерттерге жиі шақыра ма?
Ерлан Рысқали: Иә, мені жиі-жиі шақырып тұрады. Көбіне, біздің елшіліктің адамдары шақырады. Олар менің осы жақта жүргенімді біледі. Шетелдіктерге қазақтың әнін таныстырсақ деген мақсатпен үнемі шақырып отырады.
Таңқалатыным - бұлардың кез-келгені өнердің қай түрі болмасын - опера, ұлттық музыка, фольклор, классикалық не болмаса эстрада жанры болсын - жатырқамайды. Бәрін тегіс тыңдайды. Жәй ғана тыңдап қоймай, ой елегінен өткізеді. Өзінің тұжырымын, түйген пікірін, егер сіз көңілінен шықсаңыз, соңынан келіп сізге айтады. “Сіздің айтқан әндеріңізден мен мынадай әсер алдым. Мынадай болды” деп.
Маған келген адамдардың айтқандары көп жағдайда мынадай мазмұнда болды. “Сіз айтқанда, жазық даланы елестеттік. Кеңістік. Ешқандай шектеу жоқ. Балконға шығып қарасақ дейді, енді мысал түрінде айтқаны ғой, екінші ғимарат көзімізге тосқауыл болады, алысқа апармайды. Ал мына сіздің әніңізді сол балконда тұрып, тыңдағанның өзінде алдымдағы ғимараттың бәрін бұзып жарып, мені кең жазира жазыққа апарып тастады. Қазақтың әнінің құдіретін сезіндім” деген сыңайда маған пікірлер айтылды.
Қазақтың әнінің формасына өз алдына бөлек таң қалып жатыр. Мына әндерді шығарған композиторларды сұрайды. “Музыкалық білімдері бар ма?” деп сұрайды, “жоқ” десем таң қалады. Бұлар Бетховен, Моцарт сияқты оқымаған ба дейді. “Жоқ, бұлар оқымаған. Бұлар кәдімгі құдай санасына салып, жүрегіне құйып берген әндері” деймін. “Мынау біздің композиторлардың қаншама жыл, қаншама уақыт тер төгіп еңбек еткен дүниесін бұлар қас-қағым сәтте бере салып отыр” дейді. Мен де реті келгенде біздің қазақта ғана осындай тума таланаттар көп деп мақтанып қойдым.
Азаттық: Басқа елде тұру тәжірибесі шығармашылығыңызға қалай әсер етті?
Ерлан Рысқали: Бұның әсерін сөзбен жеткізіп айту мүмкін емес деп ойлаймын. Ең бірінші кезекте елдегідей емес, екі-үш есе жауапкершілікпен қарайсыз. Әрине, елде жүрдім-бардым қарамайсыз ғой. Бірақ бұл жерде жауапкершілік тіпті арта түседі. Өйткені, сіз Қазақстанда жүрген жоқсыз. Тыңдаушың қазақ емес. Сен оған әніңді санасына сіңіріп, жүрегіне жеткізе білуіңіз керексің. Сол үшін саған үлкен жүк артылады. Ол аманат. Ол аманатты жоғары деңгейде жеткізу үшін еңбек керек. Іздену керек деген сияқты. Ортаны зерттейсіз. Мына жақтың көрермендері нені талап етеді. Қандай дүниелерді ұнатады. Жалпы шығармашылығымда осы жағынан алғанда бұрынғыдан анағұрлым тереңдей түсті десем де болады. Талғам одан сайын артып, төңірегін өзімнің тұла бойымдағы кемшіліктерім, олқы тұстарым толыса бастады деп ойлаймын.
Азаттық: Ағылшын қоғамынан өзіңіз байқаған өзге ерекшеліктерді айтып өтсеңіз
Ерлан Рысқали: Маған ең жақсы ұнағаны - бұл жақта өмірдің өзінің ағатын арнасы бар. Біздегідей уақыт жетпей қалатын, күнделікті күйбең тіршілік, жанталас бұларда жоқ. Бір қалыпты, я қатты да емес, я тым ақырын да емес, орташа деңгейде ағып жатқан өмір деңгейі бар. Уақытыңыз бәріне жетеді. Әрнәрсе уақытымен санасады. Біреуге бару керек болса, алдын-ала қоңырау шаласыз және қанша минут уақыт бөлу керек ол сізге. Оның бәрі есептелген. Көшедегі адамдардың жалпы бір-біріне қарым-қатынасы ұнады. Жүрдім-бардым қарамайды. Өтірік болса да жымиып қарайды. Бұл жақсы қасиет. Одан кейін ашулану дегенді көп жағдайда байқамадым.
Азаттық: Қашан елге ораласыз?
Ерлан Рысқали: Алла қаласа, осы қыркүйекте не қазанда деп жоспарлап отырмыз.
Азаттық: Шығармашылығыңызға сәттілік тілеміз. Уақыт бөліп сұхбат бергеніңіз үшін рахмет!
Ерлан Рысқали: Сіздерге де рахмет! Алла қаласа, Астанаға барып жатсақ тұсаукесерін жасаймыз. Тұсаукесерге келіңіздер.
ПІКІРЛЕР