"ЖАРЫЛЫС БОЛҒАНДА БӘРІН ТАСТАЙ ҚАШТЫҚ"
Арыстың кіреберісінде күзет күшейген. Полицейлер мен қару ұстаған әскерилер қалаға тұрғындарды кіргізбей тұр. Сол маңда "үйіме барсам" деген екі жүзге жуық адам келген. Солардың бірі Садық Оразгелді жарылыс болғанда "алды-артына қарамай қашқандарын" айтады.
- Құжатымды алуым керек. Қорада малдар қалған, соларды суару керек. Жаяу болса да, кіріп шығуым керек. Кеше жарылыс болғанда құжаттарымды, бәрін тастай қаштық ғой, - деді Арыс тұрғыны.
Ауылға кіреберісте тұрған тағы бір тұрғын "жолға шығуым керек, үйде құжатым мен пойыз билеті қалып қойды, соны алу үшін үйіме кіруім керек" дейді.
Арыс қаласында бұған дейін бірнеше рет жарылыс болған. 2015 жылы қарашада қаладағы полигон аумағындағы жарылыстан бір адам мерт болған еді. Ресми ақпарат бойынша, жарылыс әскери оқ-дәрі мен өндіріс қалдықтарын жою кезінде болған.
2014 жылы Арыстағы "Қазақжарылысөнеркәсібі" акционерлік қоғамы аумағында болған жарылыс салдарынан екі адам қаза тапқан.
Он жыл бұрын, 2009 жылы наурызда Арыстағы қоймада жарылғыш заттар жарылып, сақтаулы тұрған оқ-дәрі атылған. Ол оқиғадан төрт адам қаза тауып, жиырмаға тарта адам жапа шеккен еді. Ресми билік жарылысқа қоймадағы қарудың дұрыс сақталмауы және жарылғыш затпен дұрыс жұмыс істемеу себеп болды деп мәлімдеген.
Жиналған жұрттың сөзінше, бұл жолғы жарылысты бұрынғы жарылыспен салыстыруға келмейді. Арыстықтар "маусымның 24-і күні сойқан жарылыс" болды дейді.
Кейбір тұрғын "билік осыған дейін болған үш жарылыстан сабақ алмады" деп налиды.
- [Жарылыстар] қашанғы қайталана береді? Халық қашанғы сабылып, қашып жүреді? Бұрын жарылыс болғанда "енді қайталанбайды" деген еді. Дүкенім бар еді, сол тоналды деп естідім. Кіре алсақ, [дүкенімді] барып көрсем деймін, - дейді Сәбит есімді Арыс тұрғыны.
Сол маңда тұрған полицейдің бірі "Бізге "кіргізбе" деді, кіргізе алмаймыз. Қашан кіргізетінін білмейміз" деп қысқа қайырды.
Ал Арыс қаласында өлі тыныштық. Әрбір жерден әскери машиналар мен полиция көліктерінің дауысы естіледі. Солдаттар мен полицейлер қаланы күзетіп жүр. 25 маусымда Қазақстан ішкі істер министрі Ерлан Тұрғымбаев тұрғындардың үйіне ұрлыққа түскен үш адамның ұсталғанын айтқан.
ЖАРЫҚСЫЗ ҚАЛҒАН ҚАЛА
Қаладағы жолдарға снаряд түсіп, ойылып қалған. Арыстағы базардың кейбір жерінде жеміс-жидектер мен көкөністер жиналмаған күйі тұр. Сатушылар жемістерді жинап үлгермегенге ұқсайды. Базарда қалған тауарларын күзеткен бір-екі адам жүрді.
Арыстың орталығындағы ғимараттың бірі әлі өртеніп жатыр. Бұл үйге снаряд құлағанға ұқсайды. Жарылыстың екпінінен қарама-қарсы тұрған Халыққа қызмет көрсету орталығының терезелері қираған. Орталықтың іші қаңырап қалған. Компьютерлер мен принтерлер тұр, жерде қағаздар шашылып жатыр. Орталықта жүрген бір-екі қызметкер "Арысқа жұрт оралғанша ғимаратты қалпына келтіруіміз керек" дейді.
Күніне ондаған пойыз келіп, жүздеген жолаушы ағылып жүретін Арыстағы вокзалда да тіршілік байқалмайды. Вокзал жанындағы тойханаға снаряд түсіп, толығымен қирап қалған. Тойханаға түскен снарядтың күші вокзалдың терезелерін де сындырған. Аты-жөнін айтқысы келмеген полицей вокзалдағы қозғалыс жарылыс басталған бірер сағаттан соң тоқтағанын айтады.
Арыста қазір жарық жоқ. Электр сымдары қираған. Интернет пен байланыс та нашар. Қалаға тіршілік қашан оралатыны белгісіз. 25 маусымда Нұр-Сұлтандағы үкімет отырысында Қазақстан ішкі істер министрінің орынбасары Юрий Ильин қалада жарылыс қаупі әлі сейілмегенін мәлімдеді.
"[Өрт сөнбегендіктен] қару-жарақ әлі де жарылуы мүмкін. Отты қорғаныс министрлігінің қоймаларындағы брондалған арнаулы техника көмегімен сөндіреміз" деді министр орынбасары.
24 маусым таңертең Түркістан облысы Арыс елдімекені маңында орналасқан Қазақстан қарулы күштері бөлімдерінің бірінде, ресми дерек бойынша, өрт шығып, салдарынан әскери оқ-дәрі жарылған. Түркістан облысы әкімдігі Арыстағы жарылыстан кейін облыста төтенше жағдай жариялады.
Әскери қойма: Жарылысқа дейін/Жарылыстан кейін
Әскери қойма: Жарылысқа дейін және кейін
Билік орындары апаттан екі адамның қаза тапқанын хабарлады. Қаза болғандардың бірі - Арыс тұрғыны. Түркістан облысы әкімдігінің хабарлауынша, тұрғынның көлігіне снаряд түскен. Ішкі істер министрлігінің мәлімдеуінше, мерт болған екінші адам - әскери қызметкер. Оның денесі әскери қойманың маңынан табылған.
Жарылыстан кейін шамамен 39 мың адам өз беттерімен бас сауғалап, қаланы тастап шыққан. Үш жарым мыңнан астам тұрғын Түркістан облысы әкімдігі бөлген автобуспен Шымкентке жеткен.
Шымкентке жеткізілген Арыс тұрғындарының кейбірі эвакуациядан кейін өздеріне жағдай жасалмай отырғанына шағымданды. Шымкенттегі "Ақмешіт" мешіті маңында жүргендер көмекті билік емес, қала тұрғындары көрсетіп жатқанын айтады.
Видео: Арыстағы жарылыстан кейінгі жағдай
ПІКІРЛЕР