Ауылға үш тіл білетін агроном қажет пе?

«АУЫЛ ЖАСТАРЫ АҒЫЛШЫНША СӨЙЛЕУІ ТИІС»

Қазір елдегі мектептер пәндерді оқыту тіліне қарай қазақ, орыс және ағылшын мектебі деп үшке бөлінген.

Жаңа білім министрі Ерлан Сағадиевтің мәлімдеуінше, қазақ мектептері түлектерінің сапалы жоғары білім алу мүмкіндігі шектеулі. «Біз жастардың, әсіресе ауылда тұратын қыз-жігіттердің Назарбаев университеті, КИМЭП, ҚБТУ (Қазақстан менеджмент, экономика және болжау институты мен Қазақстан-Британ университеті – Ред.), ІТ университеті сияқты еліміздің жетекші, ең жаңа университеттеріне, яғни сабақ ағылшын тілінде жүретін жоғары оқу орындарына түскен кезде қиналатынын көріп жүрміз» дейді министр.

Оның айтуынша, бұған қоса, сабақты орыс тілінде оқитын мектеп оқушылары қазақ тілін нашар біледі, сондықтан білім және ғылым министрлігі (БҒМ) бұл олқылықты жоюды көздейді.

«Дәл осы себепті қазір біздің білім беру жүйемізде теңдік жоқ, тең деңгейде білім алуға жағдай жасалмаған. Біздің мақсатымыз – мұндай алалауды жойып, жастарға, оның ішінде ауылда тұратын қыз-жігіттерге сапалы, қазіргі заманға сай білім беру» деп түсіндіреді Сағадиев.

БҒМ есебінше, пәндерді үш тілде сапалы оқытуды қамтамасыз ететін бір текті мектеп түріне ұмтылу қажет. Балалар үш тілде бір-бірін түсінетіндей еркін сөйлеп, әлемдік деңгейде озық білім алуы тиіс.

Наурыздың 9-ы күні білім министрі ретінде жасаған алғашқы мәлімдемесінде Сағадиев «Қазақстандық жастарды, әсіресе ауыл балаларын ана тілімен қатар ағылшын тілін де жетік меңгеруге үйрету біз үшін ең дұрыс шешім болады. Олар өздеріне қажет білімді жедел әрі еркін меңгеріп қана қоймай, оларға еліміздің және әлемнің ең үздік университеттерінің есігі ашылады» деді.

«БАСҚА ДИПЛОМ»

Бұл жоспарды 12 жылдық білім беру бағдарламасын енгізгеннен кейін іске асыру көзделген. Биыл мұғалімдерді қайта даярлау мен оларға ағылшын тілін үйрету басталды. Қазір мектептерде ағылшын тілі курсынан өтетін мұғалімдердің тізімдері құрылып жатыр. Мұғалімдер өз пәнін ағылшын тілінде қалай оқытатынын әзірше білмейді - біліктілік курстарында түсіндіретін шығар деп үміттенеді.

Ақмола облысы аудандарының біріндегі орта мектептің биология пәні мұғалімі Айгерім Б. мектепте де, институтта да неміс тілін оқыған, бірақ балаларға «ағылшын тілінде сабақ беруге дайынмын» дейді.

- Ағылшын тілінде қалай сабақ жүргізетінімді білмеймін. Бізге мұны институтта оқытқан жоқ. Мен биология пәні мұғалімімін. Бірақ ағылшын тілінде сабақ беруге тура келеді деп мүлде ойламаппыз. Бізде әзірше мұғалімдерге арналған бағдарламалар, оқулықтар, оқу-әдістемелік құралдары жоқ. Ағылшын тілінде жазылған биология оқулықтары қандай болады, тіпті бола ма, жоқ па - белгісіз. Шынымды айтсам, қазір кәдімгі оқулықтардың өзі жетпей қиналып жүрміз. Кей оқушыға жетпей қалады, көбінің сатып алатын шамасы жоқ. Сондықтан, оқушыларға өз оқулығыңды беруге тура келеді. Ал енді биологияны ағылшын тілінде оқытасыңдар деп жатыр. Әлде ғалымдар, академиктер мұндай оқулықты жазып қойды ма? – дейді ол.

Айгерімнің айтуынша, бұл жаңалықты көбінесе жас мұғалімдер құптап жатыр. Олар мемлекет есебінен шет тілін үйреніп, ағылшын тілінде сабақ беріп көруге қарсы емес.

Алжұмыс стажы көп кей мұғалімдер бұл жоспардың іске асатынына сенбейді. Олар ағылшын тілін оқушыларға сабақ беретіндей деңгейде қысқа мерзім ішінде үйрену мүмкін емес деп санайды. Оның үстіне, кей мұғалімдердің айтуынша, ауыл балаларының көбі ағылшын тілін нашар біледі немесе мүлде білмейді.

Асылбек М. 30 жылдан бері ауылдағы қазақ мектебінде математика пәні мұғалімі болып жұмыс істейді. Ол да ағылшын тілін үйренуге дайын, бірақ «тригонометрияны балаларға шет тілде бәрібір түсіндіре алмаймын» дейді. Ол қазақ мектебінде математика пәнін неліктен ағылшын тілінде оқытуы тиіс екенін әзірше түсінбейді. Ол математика тіпті ана тілінде меңгеріп кету қиын пән болғандықтан, балалардың білім сапасы нашарлайды деп болжайды.

- Мектепте қарапайым мұғалім болып жұмыс істеймін, осы жылдары талай реформаны бастан кештік. Біз басшылықтың айтқанын істейміз. Өз еркіміз жоқ, көп нәрсеге еркімізден тыс мәжбүрлейді. Егер «ағылшын тілінде оқыта алмасаңдар, тестен өте алмасаңдар, біліктілік санатынан айырыласыңдар» деп ескертті. Мүмкін, сағатымыз азаятын шығар, ауылда үлкен бәсекелестік жоқ қой. Бірақ жұмысымыздан айырылып қаламыз ба деп бәрібір қорқамыз. Ал бізді, еңбек ету құқығымызды қорғайтын ешкім жоқ, - дейді ауыл мұғалімі.

​САБАҚ САПАСЫНА ҚАТЫСТЫ СҰРАҚТАР

Мектепке таяу жылдары енгізілуі тиіс өзгерістерге наразы ата-аналар да көп. Әлия Құсайынова сабақ сапасы нашарлайды деп алаңдайды. «Үш тілді оқу енгізіледі дегенді естігенде, қуанып қалып едім. Бірақ енді іс жүзінде қалай болар екен деп уайымдаймын. Мұғалімдер тілді жетік білмейтін балаға математика мен химияны ағылшын тілінде қалай оқытпақ? Оқушылардың білім сапасы нашарлайтыны анық. Енді қысқа курстан өткен мұғалімдердің балаларға бірдеңені шала-шарпы түсіндіруіне қарсымын» дейді ол.

Лариса Проскурина да балалар оқу материалын жат тілде меңгеріп кетеді дегенге шүбәланады. Тағы бір ата-ана Нұржамал Мамытбекова арнайы пәннен арнайы лексиканы меңгеріп, пәнді сауатты оқыту үшін шет тілдері институтын бітіргендерге екі айлық курс қажет деп санайды. «Ал ауылдың қарапайым мұғалімі ғана емес, өзгелердің де бұған шамасы жетпейді – олар өз пәнін оқытуды қожыратып алады» дейді ол.

ЖАПОН УНИВЕРСИТЕТІ ОҚЫТУШЫСЫНЫҢ ПІКІРІ

Философия докторы Қуаныш Тастанбекова Жапониядағы педагогика білімі мен ғылыми-педагогикалық зерттеулер саласының көшбасшысы Цукуба (University of Tsukuba) университетінде оқытушы болып жұмыс істейді. Ол Қазақстанның жалпы білім беретін қарапайым мектептерінде жаратылыстану-математика циклы пәндерін ағылшын тілінде оқытуға көшу қазіргі проблемаларды ушықтырмаса, шешпейді деп санайды.

- Қарапайым мектептерде сабақ беретін мұғалімдерді біліктілікті арттыру курстарынан қанша өткізсе де, олар ағылшын тілінде сабақ бермек түгілі, еркін сөйлеп кете алмайды. Педагогикалық жоғары оқу орындарында педагог мамандарды даярлау деңгейі мүлде нашар. Мұны студенттермен жұмыс істеп жүрген тәжірибемнен білемін, - дейді философия докторы Қуаныш Тастанбекова.

Оның айтуынша, ағылшын тілін пәнді оқыту тілі ретінде пайдалану үшін кемі үш шарт қажет – мұғалім де, оқушы да ағылшын тілінде сөйлей алуы және оқу материалы ағылшын тілінде болуы тиіс.

- Мұғалім мен оқушы бір-бірін ғана емес, физика пәнін ағылшын тілінде түсінуі үшін физика пәнінен түсінік аппараты екеуінде де осы тілде қалыптасуы, коммуникативтік қабілеті болуы тиіс. Яғни мұғалім мен оқушы физиканың ағылшын терминдерін жазбаша ғана емес, ауызша да қолдана білуі тиіс. Әйтпесе мұғалім ағылшын тілінде жазылған мәтінді қазақша немесе орысша түсіндіретін болады. Онда бұл «ағылшын тілінде сабақ оқыту» емес, «ағылшын тіліндегі әдебиетті пайдалану арқылы орысша немесе қазақша сабақ беру» болып шығады, - дейді Қуаныш Тастанбекова.

Цукуба университетіне қарасты білім институтының оқытушысы білім беру жүйесін әлдебір халықаралық стандарттарға сәйкестендіру үшін пәндерді үш тілде оқыту шарт емес деп санайды.

- Білім беру жүйесі қазіргі және осы елдің сұранысына қарай білім, білік, дағды беруі тиіс. Ал болашақтың мамандықтары жайлы сөздердің бәрі - өзімізді алдау. Бізге нанотехнологтар емес, агроном, ветеринар, механизатор, дәрігер, мұғалім, инженер, конструкторлар қажет, - дейді ол

Философия докторы адам ресурстарын халықаралық емес, ішкі еңбек нарығы үшін дайындау керек деп санайды.

- Қазақстан ауылына үш тілді білетін агроном немесе фельдшердің қажеті не? Ол мейлі, көп тіл білмей-ақ қойсын, бірақ өз ісінің жетік маманы болсын, - дейді ол.

Оның пікірінше, елде мұқият жұмыс бастап, жағдайды талдауға құр есеп беру үшін емес, оқыту сапасын арттыру үшін жұмыс істейтін мамандарды тарту қажеттігіне білім саласы шенеуніктерінің көзін жеткізу керек.

- Жапонияда кез-келген реформа кемі үш жыл талқыланып барып жасалады, ал оны сынақтан өткізіп, нәтижесін қорытуға тағы үш жыл кетеді және содан кейін барып қана үш жыл бойы бүкіл ел бойынша енгізе бастайды. Сондықтан бір реформаны енгізуге 10 жыл кетеді. Шет тілді ойын түрінде үйрететін коммуникативтік ағылшын тілінің бір сағатын бастауыш мектептің 3-ші сыныбынан бастап енгізген кезде осылай болған, - дейді Цукуба университетінің аға оқытушысы Қуаныш Тастанбекова.

Ғалым үш тілде білім беруге көшпес бұрын дұрыстап дайындалу, яғни үш тілде білім беру жүйесінің нормативті және құқықтық базасын жетілдіріп, бұл проблемалар бойынша ғылыми-зерттеу жұмысын жүргізу; методологиялық және оқу-әдістемелік базасын құру; педагог мамандарды даярлап, қазір сабақ беріп жүрген мұғалімдердің біліктілігін арттыру; ақпараттық материалдармен қамтамасыз ету; үш тілде білім беруді қаржыландыру көздерін белгілеу қажет деген кеңес береді. Бұлардың бәрі «Үш тілде білім беру жүйесін дамытудың жол картасында» қамтылған.