29 мамырда Ұлыбритания астанасында Еуропа қазақтарының кіші құрылтайы басталды. Оған Еуропаның 12 еліндегі қазақ-мәдени орталықтарымен қатар, Дүниежүзі қазақтары қауымдастығынан, Өзбекстан, Моңғолия, Ресей, Иордания және Сингапурден арнайы барған қазақтар қатысты.
Жыл сайын Еуропаның бір қаласында қазақтардың басын қосуды дәстүрге айналдырған бұл шараға биыл әлемнің түкпір-түкпірінен жиыны 1200-дей делегат қатысты.
Лондон төріндегі құрылтай жайында Ұлыбританиядағы қазақ мәдени орталығының төрағасы Исмаил Кесіжі Азаттыққа сұхбат берді.
ҚАЗАҚ ҚҰРЫЛТАЙЫНА АҒЫЛШЫН ЛОРДТАРЫ ДА КЕЛДІ
– Исмаил мырза, Лондонда өтіп жатқан Еуропа қазақтарының құрылтайына кімдер келді?
– Жұма намазынан кейін, қазақ елінің азаттығы жолында құрбан болған шейіттерімізді еске алып, құрбан шалудан кейін құрылтайдың ресми жиыны ашылып, түстен кейін Еуропа қазақ қоғамдары федерациясы өкілдерінің жиыны өтті.
Бір айта кетерлігі, Еуропаның қазақ қоғамдары федерациясы күні бүгінге дейін Еуропа заңы бойынша ресми тіркеуден өтпеген, аты бар заты жоқ қоғам еді. Міне, осы құрылтайдың алдында бұл федерация ресми түрде тіркелді.
Бұған дейін федерацияға Мюнхендегі қазақ қоғамының төрағасы Абдулғайым Кесіжі жетекшілік етіп келген. Ол енді ғана ресми түрде тіркеліп жатқандықтан, төрағалық Мюнхендегі қазақ қоғамында қала беретін болды.
Қазір құрылтайға – Өзбекстанның, Моңғолияның, Ресейдің және Еуропаның 15 елінен қазақтар келді. Тіпті, Сингапур мен Иорданияда жүрген 1-2 қазақ та бұл құрылтай туралы естіп, ат арытып жетіпті.
Сондай-ақ, бұл құрылтайға жергілікті әкімшілік те жеткілікті деңгейде назар аударып отыр. Соның белгісі болар, Лондон қалалық әкімшілік басшылары мен Британ парламентінің лордтар палатасының мүшесі лорд Фрейзер келді.
Әрі Лондондағы түркі республикалары, Әзірбайжан, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркия, Тәжікстан, Түркіменстан мемлекеттерінің де елшіліктері ат салысуда.
БАСТЫ МӘСЕЛЕ – ЖАСТАРДЫ ҚАЗАҚИ РУХПЕН ТӘРБИЕЛЕУ
– Биылғы құрылтай қандай мәселеге арналды?
– Құрылтайдың басты мақсаттарының бірі – Еуропада туып өскен, қазақ мәдениетінен жырақта жүрген қазақ жастарының санасын сәулелендіріп, қазақтың салт-санасы мен мәдениетін таныту және түсіндіру, олардың бір-бірімен танысуына мүмкіндік жасау.
Еуропадағы қазақ диаспорасы өте үлкен емес. Ең көп шоғыры Париж қаласында – 200 отбасы тұрады. Кейбір қалаларда 10 отбасы ғана тұрып жатыр. Демек, бір-бірінен жырақ жүрген қазақ жастары қазақ тілін білмейді, салт-сананы ұмытып барады, әрі өзара қарым-қатынасы тым сирек.
Сол себепті де, қазақ жастарының бір-бірімен байланысын күшейтіп, өзара отбасы құруына осы құрылтайлар септігін тигізеді.
– Ал, қазақ тілін үйрету мәселесін қолға алмақ ниеттеріңіз бар ма?
– Қазақ тілін үйрету мәселесін Еуропадағы қазақ мәдени орталықтары әркім өз бетінше шешуге дағдыланған. Бұрын Лондонда отырған Қазақстанның төтенше және өкілетті елшісі біздің осы мәселемізді шешуге ат салысып, арнайы қазақ тілін үйрететін мұғалім бөліп берген еді.
Елші ауысып кеткеннен кейін, бұл іс тоқтап қалды. Бүгін Қазақстанның жаңа елшісі Қайрат Әбусейітовпен осы мәселе жайында әңгіме өткіздік. Құрылтайдан кейін қазақ тілін үйрету курсы өз жұмысын жалғастыратын болды.
Ал, Еуропаның көп қалаларында мұндай шаралар жоқтың қасы. Оларда да осындай шаралар қолданса жақсы болар еді. Кейбір қалаларда қоғам тарапынан бір аудиторияларды жалдап алып, сенбі күндері сабақ үйретіп жатқандары да бар.
Алайда, бұл қазақ қоғамдарының қалтасына қиынға түседі. Әрі қазақ мәдениеті мен тілін мүлдем білмейтін балаларға қазақ тілін үйрету де оңайға соқпай отыр. Негізінен оларға көрнекі құрал, теледидар арқылы қазақша үйреткен дұрыс болар еді.
Қазақ телеарналары шеттегі қазақтарға арнап күніне 1-2 сағат қазақ тілін үйрету бағдарламасын берсе деген тілек бар.
ДҮНИЕЖҮЗІ ҚАЗАҚТАРЫ ҚАУЫМДАСТЫҒЫ ҰСЫНҒАН ДИСКІЛЕР ЕУРОПА ҚАЗАҚТАРЫНА ЖАРАМСЫЗ
– Дүниежүзі қазақтары қауымдастығы шеттегі қазақтарға арнап қазақ тілін үйрету үшін СD және DVD дискілерін ұсынғандарын хабарлаған еді. Ол қаншалықты тиімді?
– Әрине, бұл дискілер біздің үлкен адамдар үшін танымдық тұрғыдан өте пайдалы. Дегенмен, Еуропа жастарына бұл тым тиімді емес. Өйткені, ол дискілер түрікше-қазақша ұсынылған. Ал, Еуропадағы қазақ жастары өздері тұратын елдерінің тілінде сөйлейді ғой.
Қазіргі әкелгендерін әзірге көрген жоқпын. Жалпы, ол дискілерді жасағанда бұндағы адамдармен ақылдаса отырып, кәсіби деңгейге жеткізу керек шығар.
Бүгінге дейін бізге жеткен дискілердің оқыту методикасы ескі. Жаңа методикаларды ойлап тауып, балаларды қызықтырудың өзге амалдарын қарастырған жөн болар еді.
– Әңгімеңізге рахмет, Исмаил мырза.
Лондон төріндегі құрылтай жайында Ұлыбританиядағы қазақ мәдени орталығының төрағасы Исмаил Кесіжі Азаттыққа сұхбат берді.
ҚАЗАҚ ҚҰРЫЛТАЙЫНА АҒЫЛШЫН ЛОРДТАРЫ ДА КЕЛДІ
– Исмаил мырза, Лондонда өтіп жатқан Еуропа қазақтарының құрылтайына кімдер келді?
– Жұма намазынан кейін, қазақ елінің азаттығы жолында құрбан болған шейіттерімізді еске алып, құрбан шалудан кейін құрылтайдың ресми жиыны ашылып, түстен кейін Еуропа қазақ қоғамдары федерациясы өкілдерінің жиыны өтті.
Бір айта кетерлігі, Еуропаның қазақ қоғамдары федерациясы күні бүгінге дейін Еуропа заңы бойынша ресми тіркеуден өтпеген, аты бар заты жоқ қоғам еді. Міне, осы құрылтайдың алдында бұл федерация ресми түрде тіркелді.
Бұған дейін федерацияға Мюнхендегі қазақ қоғамының төрағасы Абдулғайым Кесіжі жетекшілік етіп келген. Ол енді ғана ресми түрде тіркеліп жатқандықтан, төрағалық Мюнхендегі қазақ қоғамында қала беретін болды.
Қазір құрылтайға – Өзбекстанның, Моңғолияның, Ресейдің және Еуропаның 15 елінен қазақтар келді. Тіпті, Сингапур мен Иорданияда жүрген 1-2 қазақ та бұл құрылтай туралы естіп, ат арытып жетіпті.
Сондай-ақ, бұл құрылтайға жергілікті әкімшілік те жеткілікті деңгейде назар аударып отыр. Соның белгісі болар, Лондон қалалық әкімшілік басшылары мен Британ парламентінің лордтар палатасының мүшесі лорд Фрейзер келді.
Әрі Лондондағы түркі республикалары, Әзірбайжан, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркия, Тәжікстан, Түркіменстан мемлекеттерінің де елшіліктері ат салысуда.
БАСТЫ МӘСЕЛЕ – ЖАСТАРДЫ ҚАЗАҚИ РУХПЕН ТӘРБИЕЛЕУ
– Биылғы құрылтай қандай мәселеге арналды?
– Құрылтайдың басты мақсаттарының бірі – Еуропада туып өскен, қазақ мәдениетінен жырақта жүрген қазақ жастарының санасын сәулелендіріп, қазақтың салт-санасы мен мәдениетін таныту және түсіндіру, олардың бір-бірімен танысуына мүмкіндік жасау.
Еуропадағы қазақ диаспорасы өте үлкен емес. Ең көп шоғыры Париж қаласында – 200 отбасы тұрады. Кейбір қалаларда 10 отбасы ғана тұрып жатыр. Демек, бір-бірінен жырақ жүрген қазақ жастары қазақ тілін білмейді, салт-сананы ұмытып барады, әрі өзара қарым-қатынасы тым сирек.
Сол себепті де, қазақ жастарының бір-бірімен байланысын күшейтіп, өзара отбасы құруына осы құрылтайлар септігін тигізеді.
– Ал, қазақ тілін үйрету мәселесін қолға алмақ ниеттеріңіз бар ма?
– Қазақ тілін үйрету мәселесін Еуропадағы қазақ мәдени орталықтары әркім өз бетінше шешуге дағдыланған. Бұрын Лондонда отырған Қазақстанның төтенше және өкілетті елшісі біздің осы мәселемізді шешуге ат салысып, арнайы қазақ тілін үйрететін мұғалім бөліп берген еді.
Елші ауысып кеткеннен кейін, бұл іс тоқтап қалды. Бүгін Қазақстанның жаңа елшісі Қайрат Әбусейітовпен осы мәселе жайында әңгіме өткіздік. Құрылтайдан кейін қазақ тілін үйрету курсы өз жұмысын жалғастыратын болды.
Ал, Еуропаның көп қалаларында мұндай шаралар жоқтың қасы. Оларда да осындай шаралар қолданса жақсы болар еді. Кейбір қалаларда қоғам тарапынан бір аудиторияларды жалдап алып, сенбі күндері сабақ үйретіп жатқандары да бар.
Алайда, бұл қазақ қоғамдарының қалтасына қиынға түседі. Әрі қазақ мәдениеті мен тілін мүлдем білмейтін балаларға қазақ тілін үйрету де оңайға соқпай отыр. Негізінен оларға көрнекі құрал, теледидар арқылы қазақша үйреткен дұрыс болар еді.
Қазақ телеарналары шеттегі қазақтарға арнап күніне 1-2 сағат қазақ тілін үйрету бағдарламасын берсе деген тілек бар.
ДҮНИЕЖҮЗІ ҚАЗАҚТАРЫ ҚАУЫМДАСТЫҒЫ ҰСЫНҒАН ДИСКІЛЕР ЕУРОПА ҚАЗАҚТАРЫНА ЖАРАМСЫЗ
– Дүниежүзі қазақтары қауымдастығы шеттегі қазақтарға арнап қазақ тілін үйрету үшін СD және DVD дискілерін ұсынғандарын хабарлаған еді. Ол қаншалықты тиімді?
– Әрине, бұл дискілер біздің үлкен адамдар үшін танымдық тұрғыдан өте пайдалы. Дегенмен, Еуропа жастарына бұл тым тиімді емес. Өйткені, ол дискілер түрікше-қазақша ұсынылған. Ал, Еуропадағы қазақ жастары өздері тұратын елдерінің тілінде сөйлейді ғой.
Қазіргі әкелгендерін әзірге көрген жоқпын. Жалпы, ол дискілерді жасағанда бұндағы адамдармен ақылдаса отырып, кәсіби деңгейге жеткізу керек шығар.
Бүгінге дейін бізге жеткен дискілердің оқыту методикасы ескі. Жаңа методикаларды ойлап тауып, балаларды қызықтырудың өзге амалдарын қарастырған жөн болар еді.
– Әңгімеңізге рахмет, Исмаил мырза.