Азаттық тілшісі сөйлескен балалары церебралды сал ауруына шалдыққан оңтүстікқазақстандық ата-аналардың ішінде оңалту орталығына жолдаманы үш жарым жыл күткен адамдар бар. Ал мамандар «сырқат бала жылына екі-үш рет ем қабылдауы керек. Бізде жылдар бойы кезек күтеді. Бұл уақытта баланың жағдайын жақсартуға деген мүмкіндік азая береді» дейді.
АТА-АНАЛАР ШАҒЫМЫ
Үш баласы бар 29 жастағы шымкенттік Әсел Зиятбекованың 7 жасар ортаншы қызы церебралды сал ауруына шалдыққан. «Дәрігерлерден қызымның диагнозын естігендегі жағдайымды айтып жеткізе алмаймын. Қазір моральдық тұрғыдан шаршап жүрмін. Көз үйренгенімен, көңіл үйренбеді. Өкініштісі, бұл аурудан бір айда не бір жылда айығу мүмкін емес. Қызымның жүгіріп жүргенін көре алмайтыныма қиналамын» дейді ол.
- Күнде үйде отырса, қызым өзімен-өзі болып қалады. Көпшіліктің ішіне жүргені жақсы. Орталыққа (Шымкенттегі церебралды сал ауруына шалдыққан балаларға жартылай стационарлық және әлеуметтік қызмет көрсететін ақпараттық және оңалту орталығын айтады – ред.) келсе, балалармен араласады. Ем қабылдайды, - дейді Әсел Зиятбекова.
Алайда Шымкенттегі бұл орталықты қоғамдық ұйым ашқан әрі атауынан көрініп тұрғандай толық ем жасамайды. Сондықтан, Әсел Зиятбекова сияқты балалары церебралды сал ауруына шалдыққан ата-аналар Астанада 2007 жылы ашылған заманауи медициналық құралдармен жабдықталған және үздік мамандар шоғырланған негізгі емдеу мекемесіне немесе Алматыдағы толық қызмет көрсететін орталықтарға баруға тырысады. Ол «Бұрын жолдаманы бір жарым айда алатын едік. Қазір көп күтетін болдық» дейді.
Азаттық сөйлескен шымкенттік ата-аналардың бәрі де Алматы мен Астанадағы негізгі оңалту орталықтарына жолдаманы кемінде бір жарым жыл күткендерін, кейбірі бірнеше жыл бойы әлі күтіп отырғандарын айтты.
Үш жарым жастағы ұлы Мәдидің осы дертке шалдыққанын төрт айында біліп, жолдама кезегіне тұрған 27 жастағы Айда Серікқызы «Астанадағы оңалту орталығына бару үшін бір жарым жыл күттік» дейді.
- Ұлымның диагнозын есту қиын болды. Емін үзбей қабылдаймыз. Қазір мойнын ұстап, өздігінен әрекет жасап жатыр, - дейді Айда.
Қызы сырқат Айжамал Анарқұлова да оңалту орталықтарына жолдама алу өте қиын екенін айтады. Ол алғашқы жолдаманы қызының диагнозы анықталғаннан соң үш жыл күткен. Қазір Айжамалдың қызы бес жарым жастан асқан, ол Шымкенттегі жартылай стационарлық орталыққа барып жүр.
- Алматы не Астанадағы орталыққа жолдама алуға төрт жыл бұрын кезекке тұрдық. Кезекке тұру үшін жиналатын құжаттар көп. Ол кезде қызым бір жарым жаста еді. Үш жыл күттік. Астанада оңалту орталығында 21 күн емделдік. Емі тоқтаған соң көп өтпей қайта қимылдай алмай қалды. Балада қандай да бір өзгеріс болуы үшін емін тоқтатпай алу керек. Күтіп жүргенімізге бір жарым жыл болды, - дейді анасы.
МАМАНДАР ПІКІРІ
Астанадағы «Қасиетті жол» оңалту орталығы президенті Гүлмира Әбелдинова «Мәселе күрделі. Орталықтар сырқат балалардың бәрін қабылдауға үлгермейді» дейді. Маман «сал ауруына шалдыққан бала жылына екі-үш рет ем қабылдауы керек екенін, ал олар жолдаманы жылдар бойы күтетінін, бұл уақытта баланың жағдайын жақсартуға деген мүмкіндік азая беретінін» айтады.
- Астанада тұратындар жолдаманы жеті-сегіз ай, ал аймақтағы балалар бірнеше жыл күтеді. Сондықтан, балалардың сал ауруын сауықтыру орталықтарын аймақтарда ашу қажет, - дейді ол.
Гүлмира Әбелдинованың бұл сөзін Шымкенттегі жартылай стационарлық орталық директоры, «Балаларды СПИД-тен қорғайық» қоғамдық қоры төрайымы Жанетта Жазықбаева да қостайды. Оның пікірінше, «сал ауруына шалдыққан балаларды төрт қабырғаның ішінде қалдырмау, олардың өмірін жақсарту маңызды».
- Бізде Алматы, Астана қалаларында ғана болмаса, аймақ орталықтарында оңалту орталықтары жоқтың қасы, - дейді ол.
Жанетта Жазықбаеваның сөзінше, мұндай орталықтар жұмысын үкіметтік емес ұйымдар жүргізуі үшін мемлекет тарапынан қаражат қарастырылған. Бірақ сырқат балаларды жартылай стационарда емдеуге ол қаражат жетпейді.
- Әр баланың бір күндік ішіп-жемі мен күтіміне 1385 теңге бөлінген. Алайда бұл тым аз. Баланы күтіп, оның ем қабылдауына жетпейді, - дейді ол.
Неге мұндай жағдай қалыптасқанын Оңтүстік Қазақстан облысы (ОҚО) денсаулық сақтау басқармасы «балаларды емдеуге жатқызу бюросы (портал) арқылы жіберетіндерін» айтып, «облыста 2016 жылы осы ауруға шалдыққан балалар біршама көбейді» деп түсіндіреді. Басқарма мәліметінше, 2013 жылы өңірде осы сырқатқа шалдыққан балалар саны 2322 болса, 2016 жылдың алғашқы алты айында көрсеткіш 3384-ке жеткен. ОҚО денсаулық сақтау басқармасы «қарамағында 100 орындық бір ғана оңалту орталығы бар» екенін жазған. Басқарма сырқаттың көбеюін ата-аналардың түрлі инфекция жұқтыруынан, стресті жағдайға түсуінен, ерте босану, нәрестенің жетілмеуі, сәби салмағының аздығы, түрлі нейроинфекциялардан көреді.
«Қасиетті жол» оңалту орталығы президенті Гүлмира Әбелдинованың айтуынша, 2016 жылдың қыркүйегіндегі есеп бойынша, Қазақстанда 15 жасқа дейін сал ауруына шалдыққан балалар саны 19 мыңнан асқан. Олардың 10 пайызы арнайы сауықтыру орталықтарында ем қабылдайды.
