Коррупция - коммунизмнің жаңа түрі

Шығыстағы сатқындар мен олардың Батыстағы серіктері лениндік бағытты ұстанып келеді. Батыста да, Шығыста да бизнес пен өнеркәсіп лоббилері путиншіл пікірлерді қайталайды.

Коммунистік партияның бөлімшелері мен негізгі топтары Мәскеудің мүддесін өткізуге тырысады. Шын келбеті бұлыңғыр жетекші компаниялар, түсініксіз энергетикалық мәмілелер, ақшаның ізін жасырудың күрделі схемалары шетелдік элитаны тұзаққа түсіріп, Кремльдің дайын лоббиін қалыптастырады.

Мұны өткен күннің тәсілдері, тарих десеңіз де Ресей өзгермейтін сияқты.

Көптеген белгілеріне қарасақ, Ресейдегі қазіргі сыбайлас жемқорлықты советтік коммунизмнің жаңа түрі деуге болады. Кремль ұсынатын пара да кезіндегі қызылдар жорығының жаңа түрі.

Шығыста болған советтік стильдегі социалистік экономикасы бар одақтас мемлекеттер мен өктемшіл саяси жүйенің орнын Ресей стиліндегі кландық-капиталистік экономикасы бар клептократтардың арсыз тобы мен жүйесіз билігі басты.

Совет Одағының Батыс елдерін идеяның күшімен құртпақ болған әрекеті қазір Владимир Путиннің жеңіл табылған ақшамен арбауына ұласты. Неғұрлым заман өзгерген сайын, соғұрлым бәрі ескі қалыпта қалғандай көрінеді.

ЭЛИТАНЫ ШЫРМАУ

«Жалғандық қаупі: Кремльдің ақпарат, мәдениет және ақшаны қаруға айналдыруы» мақаласының авторлары Питер Померанцев пен Майкл Вайс «Кремль Варшава шарты ұйымына тікелей басшы болуды қажетсінбейді, ол бұрыннан бар келіспеушілікті одан әрі өршітіп, халықаралық институттарды құртып, өзінің жемқорлыққа батқан авторитарлық режимі үстемдік ететін әлем қалыптастыруға тырысады» деп жазады.

Совет Одағы әлемде коммунизм орнатып, сол үшін Мәскеуге бағынышты елдер блогын құрғысы келді. Ал қазіргі Владимир Путиннің Ресейі Кремльге тәуелді елдердің одағын құру үшін жемқорлыққа белшесінен батқан бизнес үлгісін таратуға тырысады.

Совет Одағы көршісі Шығыс Еуропаға ықпал етті, бірақ социалистік модельді басқаларға да енгізгісі келді. Путиннің Ресейі де ең алдымен қасындағы көршілері – постсоветтік елдерге көз тігеді, бірақ клептократияны ілгерілету үшін құлашын алысқа сермегісі келетін кездері де бар.

Кремль бұрынғы советтік елдер - Украина, Беларусь, Молдованы шырмауына түсіріп, олардың саясатына бақылау орнату үшін «РосУкрЭнерго», «УралТрансГаз» және «Молдовагаз» тәрізді меншік құрылымы бұлыңғыр компаниялар мен түсініксіз энергетикалық жобалар жасады.

Ал Батыс елдерінде Кремль Vemex сияқты көлеңкелі компанияларды қолданды. Vemex – «Газпромға» тиесілі, меншік құрылымы түсініксіз сауда энергетикалық компания, ол Чехияның энергетика нарығының 10-12 пайызын алып отыр.

Кремль Ресейдің шекарасынан тысқары жерде патрон-клиент (жарылқаушы-жалынышты) қалпындағы қарым-қатынас орнату үшін сыбайласқан мәміле жасау өнерін шынымен шебер меңгерген.

Азаттықтың Украин қызметінің директоры болған марқұм Роман Купчинский 2008 жылы АҚШ сенатының халықаралық қатынастар комитетінде сөйлеген кезінде «Кремльдің үнсіз қолдауына сүйенген «Газпром» 50-ге жуық делдал компанияларды бүкіл Еуропаға таратып жіберді» деген еді.

Купчинский Венадағы Centrex тобын меңзеген болатын, оған Кипрдегі құрылтайшы компания мен Австриядағы RN Privatstiftung және «Газпромның» Германиядағы филиалдары иелік етеді. Купчинский сол кезде «мұндай компаниялар Еуропа нарығына сатылатын ресейлік газ құнына ештеңе үстемейді, бірақ өте қомақты қаржы табады, оның бәрі Кипр мен Лихтенштейндегі көлеңкелі компанияларға өтеді» деген еді.

Купчинский АҚШ сенаты комитетіне «Венгриядағы ұйымдасқан қылмыс пен «Газпромға» қатысы бар деген күдікке ілінген көлеңкелі компаниялар елдегі газ тарату нарығында және энергетика өндірісінде үлкен үлес ұстап отыр» деген еді.

«БҰЛ - БАСЫП КІРУ ТАРИХЫ»

Путин Шығыс Германияның Штазиіндегі өзінің бұрынғы барлау тобының кейбір мүшелерін бүкіл Еуропада жасанды компаниялар құруға жалдаған деген ақпарат бар.

2007 жылдың қыркүйегінде неміс журналисі Ханс-Мартин Тиллак зерттеу жүргізіп, Германиядағы «Газпромның» «бұрынғы Шығыс Германия қауіпсіздік қызметі мүшелерінің клубы тәрізді» екенін айтқан болатын. «Бұл - басып кіру оқиғасы. Алдын ала жоспарланған үлкен кампания. Бас штабы алыста, Ресей астанасы Мәскеуде орналасқан. Нысанасы – Германия мен Батыс Еуропа» деп жазды Тиллак.

«Бірақ осы басып алу оқиғасында Штазидің бұрынғы офицерлері мен күмәнді тұлғалар толып жүр. Бұл - «пошта жәшігі» деп аталатын компаниялар (letterbox company), бірақ олардың пошта жәшіктері де жоқ, компанияның ішінен ашылған компаниялар. Әуелгі мақсаттары ма? Олар қаржы ағынын жасырады» дейді Тиллак.

Бірақ Ресейдің бұл шабуылын Батыс елдері элитасының біразы өз еркімен немесе мәжбүрлі түрде қолдап отыр. «Ресейлік жемқорлыққа, Батыс арқылы ресейлік ақшаның ізін жасыруды көздейтін заңсыз қорларға үндемей қарап отырғандардың бәрі өз елінде де, халықаралық тұрғыдан алғанда да Кремльдің пайдасына қызмет етеді» деп жазады Померанцев пен Вайс.

«Егер жаһанданудың неолибералдық идеясының алғышарты «ақша - саяси бейтарап дүние» деген ереже десек, осы өзара бейтарап байланыс елдерді жақындасуға итермелейді, осындай халықаралық сауда агрессивті елді үйлесімге жетелейді, бірақ Ресей осы жүйені пайдаланып ақша мен сауданы агрессия тетігі ретінде қолданатын меркантилист (тоғышар) болып қалып отыр» деп жазады олар.

Кемшіліктері болғанына қарамастан коммунизм әмбебап, жалпыадамзаттық арман мен ұмтылысты көздеді. Бірақ тәжірибе жүзінде, ол адамзат табиғатына қайшы болып шықты. Ал сыбайлас жемқорлық адамның ең негізгі және әмбебап түйсігі – дүниеқоңыздыққа ұмтылады.

Өкінішке қарай, тойымсыздық көп жағдайда адам табиғатымен үйлесіп жатады. Сондықтан жаңа «қызылдар» бұрынғы «қызылдарға» қарағанда әлдеқайда қауіпті және айлакер. Ресейдегі сыбайлас жемқорлыққа Еуропа бұдан ары [әлемде] заң сақтауға кедергі ретінде ғана емес, ұлттық қауіпсіздік проблемасы ретінде қарауы тиіс.

Азаттық мақаласы ағылшын тілінен аударылды.